Batalo pri la Domo Heikkilä

est'as pseŭdonim'o de Juho Vihtori Peltonen (1869-1913), kon'at'a kiel unu el la plej eminent'a'j modern'a'j verk'ist'o'j en Finnlando. Li stud'is en instru'ist'a seminari'o en Jyväskylä kaj si'n dediĉ'is al praktik'a'j okup'ad'o'j kiel redaktor'o, sekretari'o de ter'kultur'a societ'o k. t. p. ĉie montr'ant'e ekster'ordinar'a'n energi'o'n kaj praktik'a'n sent'o'n. Sed en la jar'o 1899 li subit'e for'las'is ĉiu'j'n ali'a'j'n okup'o'j'n kaj komenc'is literatur'a'n verk'ad'o'n. Unu'e aper'is traduk'o'j kaj praktik'a'j verk'o'j (»Verk'ist'amator'o», »Elokvent'o», »Libr'o de el'pens'aĵ'o'j»), post'e kelk'a'j novel'et'o'j. La verk'ist'a'n nom'o'n li far'is al si per si'a unu'a ampleks'a verk'o, la dram'o »Etern'a batal'o», kiu kapt'as la bibli'a'n tem'o'n pri Abel'o kaj Kaino kaj pli'profund'ig'as la antagonism'o'n inter ili al »etern'a batal'o» tra la tut'a hom'a histori'o, batal'ad'o inter la sci'em'a, reg'em'a hom'a mens'o kaj la religi'a si'n'don'em'o al la Etern'ul'o. Ankoraŭ pli popular'a iĝ'is la sekv'int'a verk'o, roman'o »Kant'o pri la fajr'o'ruĝ'a flor'o» (1905), kies hero'o 4 est'as finn'a tip'o Don-Juan'a, flot'ist'o, kiu post mult'e da facil'anim'a'j sed ĉarm'e kaj majstr'e pentr'it'a'j am'a'j aventur'o'j solid'iĝ'as kaj edz'iĝ'int'e evolu'as ĝis firm'a moral'a person'o; verk'o traduk'it'a en mult'a'j'n Eŭrop'a'j'n lingv'o'j'n. Grav'a'n lok'o'n en li'a produkt'o okup'as du rakont'o'j »Batal'o pri la dom'o Heikkilä»[1] (1905) kaj »La fug'ant'o'j», (1908) ambaŭ pri'skrib'o'j de kamp'ar'a viv'o; la last'e nom'it'a est'as konsider'at'a kiel kulminaci'o je beletr'ist'ik'a vid'punkt'o. Ali'a'j menci'ind'a'j verk'o'j est'as »Simsono kaj De'lil'o» kaj »La fil'in'o de Jefto», ambaŭ en 1911 aper'int'a'j dram'a'j poezi'o'j.

[Pied'not'o 1: Prononc'u ĉ. hejkila, kun akcent'o sur la unu'a silab'o. Ali'a'j nom'o'j en ĉi tiu libr'o est'as prononc'at'a'j: Paavola—pa:vol'a, Väliportti—valiporti, kun akcent'o sur la unu'a silab'o. La son'o ä est'as inter a kaj e.]

Linnankoski est'is energi'a, ag'em'a karakter'o. Li cel'is alt'ig'i si'n mem kaj ali'a'j'n moral'e kaj kultur'e. De tio de'ven'as la fort'a vol'em'o, eĉ tendenc'em'o de li'a tut'a viv'labor'o, ĝi'a potenc'a patos'o, dev'ig'ant'a al ag'o'j, cel'ant'a al alt'a'j naci'a'j kaj hom'a'j cel'o'j. Linnankoski est'is ard'ant'a kaj ard'ig'ant'a ideal'ist'o, kiu sub'ig'is si'a'n art'o'n al hom'ind'a'j cel'ad'o'j. Sed sam'foj'e li est'is poet'o kun io delikat'a kaj sent'em'a, pur'a kaj fe'in'a, kio mir'ind'e kontrast'as kun li'a'j fort'a'j ide'o'j kaj sent'ig'as strang'a'n vir'in'ec'o'n en la vir'ec'a vir'o kaj don'as ĉarm'a'n sonĝ'em'o'n al la plej mult'a'j el 5 li'a'j verk'o'j. Ĉi tiu antagonism'o en li'a karakter'o ebl'e klar'ig'as li'a'n dram'ist'a'n talent'o'n.

Ĉio tio re'bril'as klar'e el la verk'o ĉi tie prezent'at'a al la inter'naci'a publik'o. Ĝi est'as unu el la plej reprezent'a'j el la produkt'o de Linnankoski kaj sam'foj'e unu el la plej bril'a'j perl'o'j de finn'a literatur'o.

Batal'o Pri La Dom'o HEIKKILÄ

Ne laŭ'ŝajn'e, ĉar ĝi'a'j pord'eg'o'j est'is mal'ferm'it'a'j por ĉiu'j, por ĉiu vizit'ant'o trov'iĝ'is amik'a vort'o kaj ĉiu mizer'ul'o sci'is, ke ĉe la mastr'in'o de Heikkilä li ricev'os la plej abund'a'n don'o'n—kaj tiu'n el varm'a man'o.

Sed esenc'e ĝi est'is kiel ŝrank'horloĝ'o, kiu cert'e montr'as si'a'j'n cifer'tabul'o'n kaj montr'il'o'j'n kaj bat'as la hor'o'n aŭd'at'e de ĉiu, sed zorg'e kaŝ'as si'a'n intern'a'n konstru'o'n.

Ekzist'as hom'o'j, kiu'j ne mal'kaŝ'as al la proksim'ul'o eĉ antaŭ'ĉambr'a'n angul'et'o'n el si'a intern'a est'aĵ'o. Sed eĉ el la mov'o'j de la intern'a'j rad'o'j de tia'j, ŝajn'e komplet'e ferm'it'a'j horloĝ'o'j el'ŝtel'iĝ'as ĉiam iu son'o ĝis la orel'o'j de flank'ul'o'j.

El Heikkilä dum jar'o'j est'is aŭd'at'a neni'u klar'a ek'krak'o de rad'o, nur ia'spec'a susur'o, kiu iel ond'et'ad'is ĉirkaŭ la 10 tut'a dom'o kaj kaŝ'ir'is kiel mister'a re'son'o fund'e ĉe ĉiu'j ag'o'j tie, sed kies ver'a esenc'o rest'is ne'klar'a por ĉiu'j.

Ŝi est'is long'a vir'in'o kun energi'a'j trajt'o'j, kaj ŝi'a tut'a est'aĵ'o prezent'is i'o'n sincer'e bon'a'n kaj ne'kaŝ'it'a'n antaŭ ĉiu. Sed nur ĝis difin'it'a lim'o—kiu ĝi'n trans'paŝ'is, pent'is.

Kelk'a'j ŝi'a'j kun'ul'o'j el infan'ec'o ne pov'is dum la unu'a'j temp'o'j de ŝi'a edz'in'ec'o si'n de'ten'i de sci'vol'a'j demand'o'j konfidenci'a'j, ĉu ŝi est'is feliĉ'a kaj tia'n ceter'o'n. Sed tiam la antaŭ'e tiom mild'a kaj amik'a Anjo de Heikkilä rigid'iĝ'is kiel ŝton'o kaj ĵet'is, neni'o'n dir'ant'e, tia'n rigard'o'n al la demand'int'o, ke ĉi tiu sent'is si'n parol'int'a ne'dec'e, kaj kvazaŭ pet'ant'e pardon'o'n komenc'is parol'i pri ali'o.

Faden'kolport'ist'o'j kaj simil'a'j vizit'ant'o'j ankaŭ prov'is si'a'n ŝanc'o'n—ne'rekt'e, natur'e. Sed apenaŭ ili pint'ig'is la buŝ'o'n, kiam ili vid'is la mastr'in'o'n antaŭ si tiel mal'varm'e tra'penetr'ant'a, ke ili ne'sci'is, per kia'j lang'o'turn'o'j si'n el'ŝov'i tra la pord'o.

Plej mir'ind'e est'is, ke eĉ la serv'ist'o'j neni'o'n sci'is, kvazaŭ eĉ ili, trans'ir'int'e la sojl'o'n de Heikkilä, ĵur'is ĉiam'a'n silent'o'n. Ĉu ili est'is mal'permes'at'a'j parol'i? Ne—ili laŭ'dir'e nur neni'o'n sci'is. »La mastr'o est'as tia, kia li est'as, kiel ĉiu vid'as, kaj egal'ul'o'n al la mastr'in'o oni van'e serĉ'us en sep komun'um'o'j, kiel ĉiu vid'as.» Jen ĉio. Ĉu ili sent'is la sam'o'n, kiel ali'a'j, la silent'a'n pretend'em'o'n de la mal'varm'e diskret'a dign'ec'o de la mastr'in'o, al'lig'ant'a la lang'a'j'n tenden'o'j'n? Aŭ kio ĝi est'is, kiu en'volv'is ĉio'n pri la dom'o kun ne'penetr'ebl'a krepusk'o?

Klar'e est'is tamen, ke sur la fund'o flu'is profund'a akv'o, ke inter ĝi'a'j mur'o'j batal'is fort'eg'o'j—pri tio oni vid'is kelk'a'j'n, est'u ne'mult'a'j'n, ŝaŭm'el'ŝpruc'o'j'n, kiu'j si'a'temp'e kaŭz'is sufiĉ'e da pri'diskut'o.

La mastr'in'o est'is la sol'fil'in'o en la dom'o kaj edz'in'iĝ'is tre jun'a. Tiam, tuj post la fest'o, okaz'is en ŝi unu'a ŝanĝ'iĝ'o, okul'vid'ebl'a por ĉiu—la gaj'a, sincer'a knab'in'o iĝ'is subit'e serioz'a kaj kaŝ'em'a. Tio est'is des pli strang'a, ĉar la gaj'ec'o kaj mal'kaŝ'em'o est'is famili'a'j ec'o'j; la vir'in'o'j de Heikkilä est'is de antikv'a'j temp'o'j ankoraŭ kun ses'dek kaj sep'dek jar'o'j egal'e gaj'a'j, kiel la plej mult'a'j ĉe dek'ses jar'o'j.

La aer'o est'is plen'a je supoz'o'j. Ĉu ŝi'a'j ge'patr'o'j dev'ig'is ŝi'n al kontraŭ'vol'a edz'in'iĝ'o? Pri tio neni'u hav'is sci'et'o'n, kaj ĝi est'is eĉ ne'kompren'ebl'a, ĉar ankaŭ la jun'a mastr'o est'is el famili'o disting'it'a kaj konsider'at'a kiel riĉ'a, kvankam kun iom mal'simil'a karakter'o ol la Heikkilä’a. Ĉu ŝi ebl'e hav'is jun'am'it'o'n, kiu ankoraŭ ne for'iĝ'is el la mens'o? Ankaŭ tio est'is ne'ebl'a, ĉar tia'j afer'o'j ne rest'as sekret'a'j. Ĉu la inter'rilat'o'j de la jun'a par'o est'is mal'bon'a'j? Pri tio ekzist'is neni'a'j pruv'o'j—la sol'aĵ'o, pri kiu oni sci'is, est'is la strang'a ŝanĝ'iĝ'o en la mastr'in'o, kiu kvazaŭ en'vual'is en griz'a nub'o ĉio'n ĉe ŝi.

Unu foj'o'n tamen ek'bril'is lum'et'o de ĝoj'o—ĉe nask'iĝ'o de infan'o. Ĝi est'is knab'o, kaj ĝi kvazaŭ dis'ŝut'is varm'a'n sun'lum'o'n en la viv'o'n de la mastr'in'o. Sed tio daŭr'is nur mal'long'a'n antaŭ'tag'mez'o'n—post'e ĉio re'fal'is en la griz'aĵ'o'n.

Post'e okaz'is ŝanĝ'et'o'j en la dom'o. La mal'jun'a mastr'o mort'is, kaj kelk'a'j'n semajn'o'j'n post'e ankaŭ li'a edz'in'o—tio laŭ'dir'e ankaŭ est'is famili'a ec'o, neni'u el la vir'in'o'j de Heikkilä iam long'e viv'is post si'a edz'o.

Kaj nun oni vid'is la mir'ind'aĵ'o'n, ke ĉe la jun'a mastr'o, kapt'int'a la brid'o'j'n de la dom'o, okaz'is ŝanĝ'iĝ'o. Neni'a labor'eg'ist'o li iam est'is; nur dum la plej urĝ'a temp'o li ek'part'o'pren'is en la ekster'a'j labor'o'j, sed ali'e li plej'part'e pas'ig'is si'a'n temp'o'n ĉe lign'aĵ'ist'a'j kaj tia'spec'a'j en'ĉambr'a'j labor'o'j. Nun far'iĝ'int'e mastr'o, li las'is ĉiu'j'n klopod'o'j'n al la serv'ist'o'j, fanfaron'ant'e nur pri tio, kio'n ĉio'n li intenc'is far'i, kiu'j'n nov'kamp'o'j'n plug'sark'i kaj nov'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n star'ig'i—li intenc'is per unu foj'o »re'ord'ig'i Heikkilä’n laŭ nov'a kred'o». Fakt'e li komenc'is »re'ord'ig'i» en proksim'a gast'ej'o, for'sark'ant'e ŝtop'il'o'j'n el la bier'botel'a'j buŝ'o'j kaj konstru'ant'e vapor'ant'a'j'n glas'o'j'n el tiam nov'eg'a mod'trink'aĵ'o, rum'o.

La vojaĝ'o'j al la urb'o ankaŭ pli'oft'iĝ'is, kaj la vir'o, antaŭ'e dec'kondut'a, ne'babil'em'a, nun'e re'ven'is nur mal'fru'vesper'e, vetur'ant'e kun sen'brid'a rapid'eg'o, drast'e kri'eg'ant'e ĉe la voj'kurb'aĵ'o'j kaj en la vilaĝ'o'j kaj aer'e sving'ant'e led'rimen'a'n skurĝ'o'n. »Bild'o de si'a patr'o, kvankam mult'e pli mal'dec'a!» ek'dir'is la hom'o'j la kap'o'n balanc'ant'e, ĉar viv'eg'a'j ĉeval'o'j est'is dum generaci'o'j la emblem'o'j de la famili'o, kaj la rimen'a skurĝ'o trans'ir'is jam kiel hered'a sceptr'o tra du generaci'o'j—kiel memor'aĵ'o pri iam'a ĉef'o de la famili'o, eksces'a foir'ist'o. Kaj tut'e sam'e kiel nun'e la fil'o, si'a'temp'e la av'o-apud'juĝ'ist'o[2] kri'eg'is kaj en'sorb'is brand'o'n kvazaŭ putr'a lign'o, kvankam li neniam for'drink'is la pied'o'j'n de sub si nek i'a'n dign'ec'a'n ten'iĝ'o'n de apud'juĝ'ist'o. En la fil'o subit'e ek'kresk'is ĉiu'j disting'il'o'j de la famili'o, krom la fier'a si'n'ten'o, kiu don'is ne'fleks'ebl'ec'o'n al la spin'o de la antaŭ'a'j reprezent'ant'o'j.

Kelk'a'j kred'is si'n nun kompren'i la pli fru'a'n ŝanĝ'o'n ĉe la mastr'in'o—ŝi kred'ebl'e hav'is i'a'n antaŭ'sent'a'n tim'o'n pri ĉi tia est'ont'o. Tamen ne mank'is ankaŭ tiu'j, laŭ kies opini'o la mastr'o komenc'is drink'i pro tio, ke la mastr'in'o est'is tia.

La mastr'in'o mem iĝ'is dum tiu'j temp'o'j ankoraŭ pli kaŝ'em'a. Oni apenaŭ ricev'is respond'o'n de ŝi, kaj en ŝi'a'j grand'a'j, blu'a'j okul'o'j est'is vid'ebl'a dolor'a, embaras'a esprim'o, kvazaŭ ŝi demand'is de la tut'a mond'o, kio'n ŝi nun dev'as far'i.

Tiam sekv'is unu la ali'a'n du'o da okaz'o'j, kiu'j hav'is decid'a'n efik'o'n je la sekv'int'a viv'o en Heikkilä.

La mastr'o re'ven'is unu vesper'o'n en ekstr'e eksces'a humor'o hejm'e'n. Nov'a skurĝ'o ornam'it'a per ruĝ'a ten'il'ŝnur'o sving'ad'is jam de mal'proksim'e, kaj li en'vetur'is en la kort'o'n tiom furioz'e, ke unu fost'o de l’pord'eg'o renvers'iĝ'is kun bru'o, kaj la ĉeval'o pro tio tim'iĝ'int'a galop'is kelk'foj'e ĉirkaŭ la kort'a plan'o. La ebri'ul'o pro tio furioz'iĝ'is kaj direkt'is la ĉeval'o'n rekt'e al stal'a mur'o, kontraŭ kiu ĝi si'n ĵet'is, tiel ke la genu'o'j kaj timon'o'j ek'klak'is. Nun komenc'iĝ'is la pun'o. La skurĝ'o plaŭd'is kaj la trem'ant'a best'o salt'ad'is dev'ig'at'e de ĝi alt'e'n kontraŭ la mur'o, tiel ke split'o'j dis'ŝir'it'a'j per la huf'o'j flug'is ĉiu'flank'e'n.

»Las'u la sen'kulp'a'n best'o'n en pac'o!» trem'et'ant'a voĉ'o aŭd'iĝ'is kaj ŝi el'paŝ'is kontraŭ la mastr'o'n.

La al'parol'it'o ek'rigard'is kvazaŭ ruz'e'bat'it'o trans si'a ŝultr'o, de'salt'is de la ĉar'o, las'is la ĉeval'o'n tie kaj rapid'is kun ŝancel'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j kontraŭ la mastr'in'o'n.

»Cert'e mi, diabl'o pren'u, instru'os ankaŭ la hom'in'o'j'n danc'i!» li kri'aĉ'is al'proksim'iĝ'int'e kaj ek'bat'is per la skurĝ'o sur la ŝultr'o'n de la mastr'in'o. Du'a frap'eg'o traf'is la vizaĝ'o'n—ĉe la orel'o komenc'is el'gut'ad'i ruĝ'aĵ'o.

Tiam atak'e en'kur'is sur la kort'o'n du'o da vir'o'j el vilaĝ'a voj'o ĉe la kort'a bar'il'o—ili est'is fojn'ist'o'j el najbar'aĵ'o, re'ven'ant'a'j de herb'ej'o, kiu'j okaz'e ĉe'est'is kaj ne pov'is si'n de'ten'i vid'ant'e la abomen'a'n scen'o'n.

»Las'u! Mi ankoraŭ ne bezon'as fremd'ul'a'n help'o'n—ies help'o'n!» aŭd'iĝ'is la voĉ'o de la mastr'in'o tiel mal'varm'e re'ten'ant'a, ke la vir'o'j nepr'e halt'is.

La brut'ul'o okul'um'is la rigard'ant'o'j'n. »Nur bon'ven'o'n al re'ven'a regal'ad'o—cert'e sufiĉ'as el ĉi tio ankaŭ por la najbar'o!» li ironi'e kri'is. La bat'o'j de l’vip'o re'komenc'is plaŭd'i.

Sed la mastr'in'o star'is kvazaŭ kolon'o sur si'a lok'o, sen mov'et'iĝ'o, sen trem'et'o sur la vizaĝ'o. Tio est'is tiom strang'a, ke la fojn'ist'o'j ne pov'is daŭr'ig'i si'a'n voj'o'n nek al'ven'i por help'o kontraŭ la mal'permes'o.

»Morgaŭ pli, se est'os bezon'e!» la skurĝ'int'o ek'dir'is, ankoraŭ foj'e frap'is kaj post'e kun unu man'o impon'e en la poŝ'o, per la ali'a mok'e la vip'o'n al la vilaĝ'a voj'o sving'ant'e, paŝ'is al la ŝtup'ar'o kaj tie ankoraŭ preter'pas'e dis'frap'eg'is ter'e'n la tint'ant'a'j'n vitr'o'j'n de unu el la peron'a'j fenestr'o'j.

Sed la mastr'in'o star'ad'is ankoraŭ sen'mov'a mez'e en la kort'o, kvazaŭ ne klar'e percept'ant'e, kio ĵus okaz'is. Kaj rest'is ankoraŭ star'ad'i, kiam la falĉ'ist'o'j for'e'n ek'ir'is la kap'o'n balanc'ant'a'j kaj mal'laŭt'e inter'parol'ant'a'j.

Pas'is du'o da tag'o'j—el Heikkilä est'is aŭd'at'a neni'u ek'knar'o de mus'o, ĉio ŝajn'e re'pac'iĝ'is.

Oni ĵus fin'is la maten'manĝ'o'n kaj ĉiu'j fojn'ist'o'j kuŝ'eg'is en la kort'o la post'manĝ'a'n ripoz'o'n—ankaŭ la mastr'o est'is aper'int'a en la ar'o'n, kaj dir'ad'is mal'delikat'a'j'n sprit'aĵ'o'j'n de ebri'ul'o. La mastr'in'o sol'a okup'iĝ'is; ŝi est'is mezur'ant'a gren'o'n en la proviz'ej'o por edz'in'o de iu fojn'ist'o.

Tiam la proviz'ej'a pord'o mal'ferm'iĝ'as kaj la mastr'in'o paŝ'as al la fojn'ist'ar'o—kvazaŭ ŝi hav'as i'o'n por dir'i.

»Nov'mod'a gren'o nun ŝajn'as kresk'i en la kamp'o'j de Heikkilä!» aŭd'iĝ'as tranĉ'e trem'ant'a voĉ'o, kaj ŝi lev'as alt'aer'e'n grand'et'a'n lad'a'n uj'o'n, kiu'n ŝi port'is kaŝ'e. »Sed ĉar la gren'uj'o'j far'it'a'j de la mal'jun'a mastr'o ne ekzist'as por tia, ĝi ne est'as konserv'at'a, nek est'ant'e nek est'ont'e!» Kaj antaŭ ol iu eĉ percept'is, pri kio est'as la demand'o, ŝi jam met'is la uj'o'n sur hak'ŝtip'o'n star'ant'a'n antaŭ la hejt'lign'ej'o kaj ek'kapt'is la apud'e kuŝ'ant'a'n hak'il'o'n—la hak'il'o lev'iĝ'as kaj mal'lev'iĝ'as kaj ruĝ'a rum'o ŝpruc'as ĉirkaŭ la kort'o.

»Diabl'o!» la mastr'o ek'salt'is star'ont'a kun nigr'a vizaĝ'o kaj kur'as la pugn'o'n etend'it'a al la mastr'in'o.

Ĉiu'j est'as kiel bat'it'a'j de fulm'o. La et'a fil'o de la dom'o, kiu lud'ant'e kur'ad'is en la kort'o kaj nun okaz'e est'is proksim'e al la patr'in'o, tim'ig'it'e fal'ig'as si'a'n lud'il'o'n—la ruĝ'a'ŝnur'a'n skurĝ'o'n de patr'o—sur la ter'o'n kaj plor'ant'e kur'as al la vir'o'j.

La vir'in'o vid'as ĉi ĉio'n, ek'kapt'as la skurĝ'o'n en la man'o'n kaj pren'as minac'a'n ten'iĝ'o'n. »Rest'u for!» ŝi kri'as kun fajr'er'ant'a'j okul'o'j al la al'proksim'iĝ'ant'a vir'o.

Ek'plaŭd'o de skurĝ'o! La vir'o mal'ben'as, lev'as unu man'o'n por ŝirm'i si'a'n vizaĝ'o'n kaj re'e atak'as.

»Rest'u for, diboĉ'ul'o je rum'o kaj skurĝ'o!» est'as re'e aŭd'at'a, kaj la vip'o al'kroĉ'iĝ'as per furioz'o de viv'a'j kaj mort'a'j fort'eg'o'j al la ŝultr'o'j de l’vir'o, ke tiu re'tir'iĝ'as kun ek'blek'o. Li star'as moment'o'n kvazaŭ sen'konsci'a, ek'rigard'as al la re'e lev'it'a skurĝ'o, post'e kun embaras'o al la fojn'ist'ar'o, el kiu part'o star'iĝ'is, kaj ek'ir'as fin'e konfuz'it'a la kap'o'n pend'ant'a kaj la man'o'j'n sen'nerv'a'j ĉe la flank'o'j, si'n tren'ant'e al la dom'o.

Sed la mastr'in'o re'paŝ'as al la ŝtip'o kaj dis'pec'ig'as la skurĝ'o'n kun rimen'o je eg'e mal'grand'a'j pec'et'o'j per la hak'il'o—kvazaŭ en ĉiu col'o de ĝi viv'us sem'o de mal'feliĉ'o, kiu'n ŝi dev'as pere'ig'i.

»Kaj nun al la herb'ej'o!» aŭd'iĝ'as firm'a, ordon'ant'a voĉ'o. »Vi cert'e hav'is sufiĉ'a'j'n ripoz'temp'o'j'n dum ĉi tiu'j jar'o'j.»

Kelk'iu'j rigard'as mir'ig'it'a'j al la graci'a, ankoraŭ preskaŭ knab'in'ec'a mastr'in'o, kiu nun star'as antaŭ ili kun si'n'ten'o de komand'ant'o kaj esprim'o de ordon'ant'o en la rigard'o—ali'a'j ek'rid'et'as. Unu tag'labor'ist'o—kresk'ant'a knab'o, kiu kuŝ'as plu sur la herb'o, esprim'as si'a'n koncept'o'n pri la montr'iĝ'o de nov'a ordon'ant'o, sen'nerv'e si'n kurb'ig'e rul'ant'e, ferm'et'ant'e unu okul'o'n kaj per la ali'a okul'um'ant'e kun sen'hont'a grimac'o sur la gras'a vizaĝ'o.

Moment'et'o por ek'ben'o—la mastr'in'o star'as antaŭ la knab'o, li'n star'ig'e ek'tir'as kaj sku'as je la brust'o tiel ke la kap'o kvazaŭ pilk'o rul'iĝ'as.

»Ĉu vi ne kompren'as—al la herb'ej'o!» Kaj ŝi for'ĵet'as la knab'o'n per tia fort'eg'o, ke li bru'paŝ'as per long'a'j kur'paŝ'o'j mal'proksim'e'n sur la kort'o.

»Kaj est'as mi, kiu de hodiaŭ ordon'os en la dom'o—por ke nun ĉiu tio'n sci'u!»

Dum du tag'o'j oni aŭd'is neni'o'n pri Heikkilä. La mastr'o'n neni'u vid'is eĉ ek'aper'i—li hont'e kaj ĉagren'e si'n ferm'is en la ĉambr'o.

La serv'ist'in'o'j dorm'ant'a'j en la ĉambr'eg'o ek'vek'iĝ'is je tio, ke la pord'o de l’inter'ĉambr'o subit'e mal'ferm'iĝ'is kaj tra la ĉambr'eg'o'n kvazaŭ pal'a fantom'o rapid'e kur'is al la antaŭ'ĉambr'o.

La vek'iĝ'int'o'j si'n ĵet'is kun dorm'em'a'j okul'o'j al la kort'flank'a'j fenestr'o'j.

Ekster'e est'is vid'at'a'j ĉar'o sur la kort'o antaŭ stal'o kaj ĉeval'o lig'it'a je ring'o ĉe ĝi'a pord'o; sur ĝi'n la mastr'o est'is met'ant'a la jung'il'ar'o'n.

»Ĉu tia manier'e?» aŭd'iĝ'is de la peron'o—el la post'a fenestr'o est'is for'ig'it'a unu vitr'o pro la varm'a veter'o, tiel ke ĉiu vort'o est'is aŭd'at'a en la ĉambr'eg'o. Kaj ili vid'is la mastr'in'o'n en sub'vest'aĵ'o'j rapid'ant'a'n preskaŭ'kur'e al la jung'ant'o.

De la stal'o aŭd'iĝ'is mal'delikat'a mal'ben'o, sed la vir'o rest'is moment'o'n star'i sen'decid'a.

La mastr'in'o jam al'proksim'iĝ'is kun rapid'a'j, decid'a'j paŝ'o'j—kiel ŝajn'is, rekt'e al la kap'o de l’ĉeval'o, ignor'ant'e la mastr'o'n.

Tiam la rigard'ant'o'j vid'is li'n ek'salt'i kvazaŭ embusk'int'a rab'best'o kontraŭ la ven'ant'in'o'n.

»Vi diabl'id'o!»—la pint'o de l’dekstr'a pied'o ek'flug'is kontraŭ la genu'o'n.

El la kort'o aŭd'iĝ'is sufok'it'a ek'kri'o. Oni vid'is la mastr'in'o'n halt'i moment'e kaj lev'i la mal'dekstr'a'n pied'o'n tiel ke nur la pied'fingr'o'j tuŝ'et'is la ter'o'n, dolor'o'n sur la vizaĝ'o, la brak'o'j'n streĉ'ant'e, la man'o'j'n pugn'ig'ant'e.

Ili vid'is la mastr'in'o'n tio'n ripet'i ankoraŭ kelk'foj'e, post'e la pied'o kvazaŭ prov'e rekt'iĝ'is ĝis la ter'o—ŝi obstin'e ek'ir'is al si'a cel'o.

Sed la vir'o, kiu tut'a'n temp'o'n star'is sen'mov'e, kvazaŭ vek'iĝ'is, grinc'e kun'frot'is la dent'o'j'n kaj si'n ek'ĵet'is post ŝi, kapt'ant'e per unu man'o je la ŝultr'o de l’ir'ant'in'o.

Tiam ŝi re'turn'iĝ'is kun minac'a flam'o en la okul'o'j—ili si'n ĵet'is unu kontraŭ la ali'a kiel du fajr'er'ant'a'j pint'flam'o'j. Moment'o de furioz'a inter'bat'iĝ'o, post'e son'o de ŝir'at'a ŝtof'o kaj ek'aper'o de ŝi'a nud'iĝ'int'a ŝultr'o en la somer'nokt'a lum'et'o—la brak'o'j ĉirkaŭ'pren'is la tali'o'j'n. Turn'iĝ'o, rul'iĝ'o kaj tord'iĝ'o, post'e ambaŭ renvers'iĝ'is. De nun oni pov'is disting'i nur ne'klar'a'n tumult'o'n, mov'iĝ'o'j'n de krur'o'j kaj brak'o'j, ek'aper'o'n de blond'a haŭt'o kaj trans'rul'iĝ'o'n de la batal'ant'o'j unu super la ali'a, ĝis ŝi subit'e si'n dis'ŝir'is kaj star'iĝ'is—kun tali'o du'on'e nud'a, ŝir'it'a manik'o pend'ant'a ĉe la flank'o.

La vir'o rapid'e post'ramp'is kaj etend'is si'a'n man'o'n ĵus, kiam ŝi est'is liber'iĝ'ont'a, etend'is kaj kapt'is la pied'o'n—kaj ŝi fal'is sen'streĉ'e kun la buŝ'o sur la ter'o'n.

Sed sam'a'moment'e ŝi ek'rimark'is i'o'n en la herb'o antaŭ si, far'is mal'esper'a'n gest'o'n kaj ek'kapt'is ĝi'n.

Moment'o'n—la vir'in'o furioz'e re'turn'iĝ'is kontraŭ si'a'n kontraŭ'ul'o'n kaj la observ'ant'o'j vid'is ŝi'n moment'e lev'iĝ'i per la genu'o'j sur la nuk'o'n de l’vir'o, per unu man'o sub'prem'ant'a li'a'n kap'o'n kaj per la ali'a, arm'it'a per ĉirkaŭ'volv'it'a jung'il'rimen'o kun ring'o en la liber'a fin'o, bat'ant'a laŭ'pov'e rapid'e.

»Ĉu vi kompren'as—ĉi tio dev'as—klar'iĝ'i! Vi ne pied'bat'os—nek ŝir'os—nek diboĉ'os—ne, kvankam romp'iĝ'us! Kaj la ĉeval'o'n mov'os—neni'u—sen mi'a permes'o—vi jam el'trink'is la vi'a'n!» aŭd'iĝ'is spir'eg'ant'a voĉ'o inter la bat'o'j.

Sam'moment'e la vir'in'o renvers'iĝ'is sur la herb'o'n. Re'e rul'iĝ'o kaj batal'o—la rigard'ant'o'j vid'is, kiel la vir'o pen'is kapt'i la rimen'o'n en ĉiu turn'iĝ'o. Sed la vir'in'o streĉ'iĝ'is per fort'eg'o'j de mal'esper'o, kaj post moment'o oni re'e vid'is ŝi'n sur li'a'j ŝultr'o'j, bat'ant'a'n eĉ pli fervor'e ol ĵus.

»Tio dev'as iĝ'i—klar'a!—Nun est'as demand'o pri la dom'o—patr'o dir'is—tiam. Jes, nun est'as—ĉu vi aŭd'as—nun est'as demand'o pri la dom'o!—Ĝi ne est'as per rum'o—nek per skurĝ'o—konstru'it'a—nek mal'konstru'ot'a!—Heikkilä est'as mi'a—kaj mi ĝi'n ten'os—ĉu vi kompren'as?»

La vir'o barakt'is kaj streĉ'iĝ'is. Van'e! Post moment'o li komenc'is vic'e mal'ben'i, vic'e hurl'i kaj lament'i, kaj fin'e pet'eg'i indulg'o'n. Sed long'e li dev'is pet'eg'i, ĝis ŝi fin'e, lac'a kaj spir'eg'ant'a, las'is.

»Ir'u en vi'a'n ĉambr'o'n kaj rest'u tie—la manĝ'o est'os port'at'a antaŭ vi'n! Kaj se tio ne kontent'ig'as, re'ir'u tie'n, de kie vi ven'is.»

Kaj la rigard'ant'o'j vid'is, kiel la vir'o tren'iĝ'is intern'e'n ĝem'ant'e, sen'nerv'a kiel mal'sek'a ĉifon'o, kaj mal'aper'is en la ĉambr'o'n.

Post kelk'a temp'o ankaŭ la mastr'in'o en'ir'is kaj rapid'is tra la ĉambr'eg'o en si'a'n ĉambr'o'n—la serv'ist'in'o'j jam re'tir'iĝ'is en si'a'j'n lit'o'j'n kaj ŝajn'ig'is dorm'ad'o'n. Sed post ŝi'a for'ir'o ili komenc'is flustr'ad'i.

»Vi mensog'as!» ek'tint'is voĉ'o mez'plank'e. »Mi vid'is kap'o'j'n en la fenestr'o. Kaj mi dir'as, ke se pri ĉi tio est'os aŭd'at'a alud'et'o ekster tiu'j mur'o'j, mi mol'ig'os ĉiu'n apart'e el vi per la sam'a rimen'o!»

Ŝi rest'is ankoraŭ star'i moment'et'o'n, sever'a kaj energi'a—al la serv'ist'ar'o ŝajn'is, kvazaŭ ŝi en tiu nokt'o kresk'is tut-kap'o'n pli long'a kaj kvazaŭ dek jar'o'j'n pli aĝ'a.

Ĉiu pov'is rimark'i, ke en la afer'o'j de Heikkilä okaz'is dum tiu fojn'rikolt'ad'o ĝis'radik'a ŝanĝ'o.

La mastr'o kvazaŭ mal'aper'is ne'ekzist'ant'a, kiel pensi'um'it'a av'o en si'a ĉambr'o, rapid'et'ant'a hont'a kaj sekret'em'a preter la labor'ist'o'j'n, kiam li okaz'e renkont'is ili'n en la kort'o.

Sed des pli est'is vid'at'a la mastr'in'o—ĉie, en ĉiu lok'o. La vir'o'j em'is ek'rid'et'i dum la unu'a'j tag'o'j, kiam ŝi demand'is pri ili'a'j labor'o'j kaj don'is la ordon'o'j'n, sed fund'e de la ordon'o'j est'is prudent'o kaj tia ŝtal'ec'o, kia frost'ig'is la ek'rid'et'o'j'n.

La sign'o'j pri nov'a takt'o aper'is ĉie. Ŝi du'obl'ig'is la labor'ist'ar'o'n kaj postul'is du'obl'a'n labor'o'n rilat'e la antaŭ'o. Nov'kamp'o'j est'is sark'at'a'j, dren'o'j fos'at'a'j, bar'il'o'j star'ig'at'a'j. La disciplin'o est'is sever'a, sed la manĝ'o bon'a, la salajr'o bon'a, kaj la tut'a klopod'ad'o est'is penetr'at'a de strang'a aplomb'o, tiel ke salajr'ul'o'j kaj tag'labor'ist'o'j baldaŭ komenc'is kalkul'i kiel honor'o'n aparten'i al la an'o'j de Heikkilä.

Kaj la klopod'o'j de la mastr'in'o en'hav'is ne sol'e aplomb'o'n, sed ankaŭ i'o'n ali'a'n. En la najbar'ar'o oni rakont'is ke ŝi iu'n tag'o'n aper'is en la kontor'o de proksim'a bien'o, pet'is vid'i la brut'ej'o'j'n, stal'o'j'n kaj draŝ'ej'o'j'n, prov'is labor'il'o'j'n sur la kamp'o'j kaj esplor'is ĉiu'n angul'o'n. Baldaŭ post'e vid'iĝ'is sur la kamp'o'j de Heikkilä modern'a'j sark'il'o'j, la brut'ej'o est'is fundament'e re'nov'ig'at'a, la stal'o ripar'at'a k. t. p.

Ĉio tio don'is mult'e da tem'o por diskut'ad'o—ankoraŭ pli la inter'rilat'o'j de la mastr'o kaj mastr'in'o. Ĉu ekzist'is i'a'j inter'rilat'o'j de ili? Aŭ ĉu est'is unu nur nov'a dom'dispon'ant'o, la ali'a pensi'um'it'a antaŭ'a? Tiel ŝajn'is—almenaŭ la mastr'o vid'ebl'e iom post iom kutim'iĝ'is al si'a nov'a situaci'o. La ĉambr'o est'is plu'e li'a ver'a nest'o, sed nun li jam mov'is si'n en la antaŭ'a'j okup'iĝ'et'o'j kaj manĝ'is kun la serv'ist'o'j ĉe sam'a tabl'o. Sed esenc'e li est'is kiel sen'epitaf'a ŝton'kolon'o. Pov'is pas'i tag'o'j, dum kiu'j li ne unu foj'o'n mal'ferm'is la buŝ'o'n; ali'foj'e li el'buŝ'ig'is—strang'a'j'n sarkasm'o'j'n kaj vort'lud'o'j'n, pri kiu'j oni plej oft'e ne sci'is, ĉu ili est'is frenez'aĵ'o'j aŭ saĝ'aĵ'o'j, sed kiu'j pov'is kelk'foj'e est'i tre'eg'e venen'a'j. Super ĉio tio kuŝ'is ia sek'a sekret'ig'a rid'et'ad'o, kiu ŝajn'is preskaŭ tim'ig'a, ĉar neni'u sci'is, kio'n ĝi kaŝ'is.

Sed per kia sorĉ'o la mastr'in'o pov'is tiel sub'ig'i la malic'anim'a'n vir'o'n, eĉ halt'ig'i li'a'n drink'em'o'n, ĉar fakt'e oni neniam plu vid'is li'n ebri'a aŭ diboĉ'ant'a je drink'ad-vojaĝ'o'j? Tio est'is inter la sekret'o'j de Heikkilä, kiu'j'n oni pov'is suspekt'i sed ne klar'ig'i. Kelk'a'j pretend'is cert'a, ke la mastr'o kelk'iam odor'is brand'e. Kio'n tio signif'is? Mem li ne si'n proviz'is per trink'aĵ'o'j. Ĉu ili'n kun'port'is la mastr'in'o, kiu nun sol'a vetur'is al la urb'o por komisi'o'j, kaj don'is doz'e? Sed neni'u vid'is ŝi'n en brand'vend'ej'o nek tia'j'n aĵ'o'j'n inter ŝi'a'j al'port'it'aĵ'o'j.

Est'u kiel ajn, ĉiu'okaz'e la kondut'o de la mastr'in'o sugesti'is respekt'o'n—ke ŝi ne permes'is la dom'o'n pere'i kaj ig'is la diboĉ'ul'o'n almenaŭ sen'danĝer'a nenio'n'far'ant'o—ankoraŭ pli pro la mister'a aplomb'o, per kiu ŝi tio'n ĉio'n plen'um'is.

La pens'o'j de la hom'o'j oft'e okup'iĝ'is pri ŝi. Ili vid'is ŝi'n laŭ la temp'o pli'rond'iĝ'i kaj pli'bel'iĝ'i, sed la firm'a'j trajt'o'j de la vizaĝ'o ne mol'iĝ'is. Rilat'e infan'o'j la fil'o rest'is sol'ul'o—ĉu ĉiu'j am'a'j rilat'o'j inter la ge'edz'o'j ĉes'is? Kio'n la fort'a, ne al'proksim'iĝ'ebl'a vir'in'o plej profund'e pens'is kaj sent'is? Ĉu ŝi sopir'is i'o'n, ĉu ŝi sufer'is? Ĉu ŝi sent'is si'a'n viv'o'n, spit'e ĉia prosper'o, sol'ec'a? Aŭ ĉu ŝi est'is eg'e kontent'a kun si'a sen'de'pend'a situaci'o de reg'ant'in'o? Tiu'j est'is demand'o'j, al kiu'j neni'u kuraĝ'is eĉ alud'i—ne je la nom'o de amik'ec'o, ne kondolenc'o nek iu ali'a sent'o.

Sed la jar'o'j pas'is kaj la hom'o'j kutim'iĝ'is al la situaci'o, fin'e las'ant'e ĉi'a'n sen'util'a'n diven'ad'o'n. Ili nur vid'is, ke la direkt'il'o'n de Heikkilä ten'ad'is sam'a fort'a man'o kaj ke la dom'o pli kaj pli prosper'is. Eĉ la mastr'o ŝajn'is kontent'a 23 je si'a loto—kun la mal'akr'a rigard'o, sekret'ig'a rid'et'o kaj pik'ant'a'j sarkasm'o'j, pro kiu'j neni'u plu ofend'iĝ'is, ĉar oni sci'is ili'n li'a sol'a distr'aĵ'o.

Sed unu printemp'o'n re'e okaz'is io, kio moment'e turn'is la atent'o'n de la hom'o'j al Heikkilä.

La fil'o ating'is dum tiu jar'o la konfirmaci'a'n aĝ'o'n, eĉ li jam absolv'is la kurs'o'n kaj nur atend'is la konfirmaci'o'n, kiu laŭ difin'o est'is okaz'ont'a dum pentekost'o.

Por tio oni dev'is far'i al li kelk'a'j'n aĉet'aĵ'et'o'j'n. Sed plej mal'oportun'e la mastr'in'o ricev'is okup'iĝ'o'n, kiu'n ŝi ne pov'is konfid'i al ali'a'j, tiel ke ŝi ne pov'is vetur'i al la urb'o.

Tiam la mastr'o si'n propon'is akompan'i la fil'o'n—li hav'is liber'a'n temp'o'n.

La propon'o ŝajn'is strang'a, sed la mastr'in'o hav'is neni'o'n motiv'it'a'n por kontraŭ'dir'i, ĉar la mastr'o jam dum la pas'int'a vintr'o kelk'foj'e plen'um'is komisi'o'j'n en la urb'o. Efektiv'e nur kiel vetur'ig'ant'o de tabul'ŝarĝ'o kun ali'a'j vir'o'j, sed li si'n kondut'is ĉiel sen'riproĉ'e, ke ĉiu'j kred'is li'n forges'int'a'n la mal'nov'a'j'n artifik'o'j'n kaj komenc'ant'a'n re'bon'ig'i la fam'o'n de si'a'j jar'o'j de vir'ec'o.

La temp'o pas'is ĝis tag'manĝ'o—la komisi'it'o'j ne re'ven'is. La horloĝ'o bat'is du, tri, kvar—la serv'ist'in'o'j ek'rimark'is sur la mastr'in'a'j vang'o'j ruĝ'a'j'n makul'o'j'n, sed vid'is ŝi'n tiom kviet'a, kvazaŭ pri neni'o apart'a est'is la demand'o. Ĉe ili mem komenc'is la dolor'o supr'e'n'iĝ'i al la gorĝ'o.

Ĉirkaŭ la kvin'a hor'o aŭd'iĝ'is sur la land'voj'o krak'ant'a bru'eg'o de ĉar'o. Jam tranĉ'is akr'a kri'eg'o—grand'a kaj potenc'a kiel pro ĝoj'eg'o, kaj ĝi'n daŭr'ig'is ali'a, infan'e alt'a 24 kaj kvazaŭ hezit'ant'a. Unu el la sid'ant'o'j en la ĉar'o sving'is ruĝ'a'ŝnur'a'n skurĝ'o'n, la ali'a sid'is antaŭ'e'n'kurb'a, apog'ant'e per unu man'o al barier'o de l’sid'ej'o kaj tie'n kaj re'e'n ŝancel'iĝ'ant'e laŭ la sku'o'j de la ĉar'o.

La krak'ad'o al'proksim'iĝ'is. Ek'tir'o je la brid'o kaj ek'plaŭd'o de l’vip'o—kaj ili vetur'is plen'galop'e preter Heikkilä kaj kri'eg'aĉ'is ĝust'e ĉe la dom'o.

La serv'ist'in'o'j star'is la kor'o'n en gorĝ'o sur la kort'o—unu el ili kur'is sen'spir'e en la ĉambr'eg'o'n.

La knab'in'o ruĝ'eg'iĝ'is ĝis la orel'o'j kaj re'tir'iĝ'is konfuz'it'a kvazaŭ trov'it'a ĉe mis'ag'o.

De sur la alt'aĵ'o de Heikkilä est'is vid'ebl'e, kiel la komisi'it'o'j vetur'is laŭ'kurb'e trans pont'o'n ĝis la gast'ej'o en la fin'o de la vilaĝ'o. La serv'ist'in'o'j atend'is ĉiu'moment'e ke la mastr'in'o el'ir'us kaj si'n direkt'us al la gast'ej'o. Sed neni'o aŭd'iĝ'is. Anstataŭ'e ŝi post temp'et'o aper'is sur la peron'o kaj demand'is, ĉu jam fin'iĝ'is labor'o en la dom'o, ĉar ili tiel mal'vigl'iĝ'is. Mem ŝi ŝajn'is tut'e kiel antaŭ'e kaj parol'is per la kutim'a kviet'a voĉ'o, eĉ la ruĝ'a'j makul'o'j sur la vang'o'j mal'aper'is. Sed la serv'ist'in'o'j parol'is mal'laŭt'e kaj ir'ad'is pied'pint'e—ili ne pov'is ne far'i tio'n.

»Hm Härmäj knab'o'j—dekliv'o kaj jung'it'a hom'in'o!» kri'aĉ'is la mastr'o en'vetur'ant'e tra la pord'eg'o.

Ili halt'is mez'e de la kort'o. La fil'o unu'e pen'is sub'e'n'paŝ'i, sed ek'ŝancel'iĝ'is kaj fal'is kaj rest'is tie laŭ'long'e kuŝ'ant'a.

La mastr'o grunt'e ek'rid'is, re'e kri'aĉ'is, vip'is la ĉeval'o'n per la skurĝ'o kaj ankoraŭ foj'e vetur'is rond'e en la kort'o.

Li kvazaŭ kresk'is de antaŭ'e, ŝajn'is fier'eg'a kaj aplomb'a, parad'e ĉirkaŭ'rigard'ant'e.

La mastr'in'o aper'is sur la peron'o kaj halt'is tie por moment'o. La serv'ist'in'o'j mal'aper'is ĉiu laŭ si'a direkt'o, apenaŭ kuraĝ'ant'e rigard'et'i de post la fost'o'j.

El la buŝ'o de l’el'ĉar'iĝ'ant'a mastr'o aŭd'iĝ'is grak'aĉ'ant'a mok'rid'o, kiam li rimark'is la mastr'in'o'n sur la peron'o.

»Ĉio est'as re'star'ig'it'a, hih!» li akr'e'kri'is kvazaŭ per alt'eg'son'a sonor'il'o, signif'e sving'ant'e la skurĝ'o'n en aer'o. »Kaj kun al'kresk'o!»—li montr'is la fil'o'n kuŝ'ant'a'n sur la herb'o, eksplod'e rid'ant'e per diabl'a rid'o, fulguranta la mjel'o'n.

La mastr'in'o al'proksim'iĝ'is—la rigard'ant'o'j em'is ferm'i la okul'o'j'n. Sed ŝi ir'is kvazaŭ en si'a'j okup'o'j, kvazaŭ ne rimark'int'e la mastr'o'n, kiu daŭr'e star'is aplomb'a, la krur'o'j'n dis'etend'it'e, la skurĝ'o'n en unu man'o, pugn'ig'it'a en la poŝ'o, bril'ant'a'n triumf'esprim'o'n sur la ruĝ'a vizaĝ'o—kvazaŭ li neni'o'n vid'is nek aŭd'is, nur ĝu'is la potenc'a'n ekstaz'o'n de l’moment'o.

»En la ĉambr'o'n!» sam'moment'e ek'tint'is tiel sever'e humil'ig'e, ke eĉ la sid'ant'o'j en la ĉambr'eg'o ek'trem'is.

La vir'o perd'int'a si'a'n sceptr'o'n fiks'rigard'is sen'konsci'a, ne tuj percept'ant'e kio okaz'is.

»En vi'a'n ĉambr'o'n!» re'aŭd'iĝ'is—en la voĉ'o trem'is dolor'o kaj ek'bol'is bobel'o'j de indign'o.

Kaj la observ'ant'o'j vid'is, kiel la vir'o ĵus tiom aplomb'a kun'fal'is kvazaŭ fojn'stak'o en torent'a pluv'o kaj la nuk'o'n kurb'a, kvazaŭ bat'o'n tim'ant'a, ek'ir'is, neniu'n vort'o'n dir'int'e, al la ĉambr'eg'o.

La mastr'in'o sekv'is ĉe li'a'j kalkan'o'j,—ambaŭ mal'aper'is en la ĉambr'o'n. De tie komenc'is aŭd'iĝ'i plend'pep'ad'o kaj plaŭd'ad'o, hurl'ad'o kaj ve'kri'ad'o kaj ĉiam sen'ĉes'a plaŭd'ad'o, tiel ke agac'is la haŭt'o de l’est'ant'o'j en la ĉambr'eg'o.

»Mal'jung'u la ĉeval'o'n kaj ir'u por naĝ'ig'i ĝi'n!» ŝi dir'is sever'e, met'ant'e la skurĝ'o'n el si'a man'o en la fajr'o'n sub la fer'pot'o.

Mem ŝi re'e el'ir'is—pren'is la knab'o'n kuŝ'ant'a'n sur la herb'o en la brak'o'j'n kaj port'is li'n kvazaŭ infan'et'o'n en si'a'n propr'a'n ĉambr'o'n.

Sekv'int'a'n maten'o'n aper'is kaj patr'in'o kaj fil'o fest'vest'it'a'j en la ĉambr'eg'o'n. La serv'ist'ar'o vid'is, kiel ili paŝ'is laŭ voj'et'o sur la kamp'rand'o al la bord'o, rem'is per boat'et'o trans la river'o'n—iom pli sub'e, en river'a kurb'aĵ'o, tra'vid'et'iĝ'is la pastr'ej'o inter betul'o'j.

Neniu'n mir'ig'is, ke la mastr'o re'e dum long'a temp'o rest'ad'is en si'a ĉambr'o, nek tio, ke li ŝajn'is pli kaduk'a ol antaŭ'e, eĉ preskaŭ forges'is si'a'j'n sarkasm'o'j'n.

Pri la fil'o oni sci'is rakont'i en la somer'o, ke li iĝ'is solid'a kiel plen'kresk'int'o. Kaj en la post'somer'o li tut'e mal'aper'is el la dom'o. La mastr'in'o mem li'n akompan'is vetur'ig'ant'a kaj rest'is tri tag'o'j'n sur'voj'e.

»Li jam hav'is okaz'o'n por ĉio'n vid'i, kio hejm'e est'is vid'ind'a» aŭd'iĝ'is mal'long'a klar'ig'o.

Ankoraŭ'foj'e Heikkilä aŭd'ig'is pri si—surpriz'ant'e ĉi-foj'e, kiel oft'e antaŭ'e.

La krist'nask'o est'is fest'it'a kaj ĉe la plej proksim'a najbar'o, la vilaĝ'a forĝ'ist'o, est'is okaz'ant'a labor'fest'o pri lign'aĵ'o'j. Kiel daŭr'ig'o'n la ge'jun'ul'o'j aranĝ'is i'a'n »danc'o'n de Johano», al kiu tir'iĝ'is ankaŭ la serv'ist'ar'o de Heikkilä ĝis la last'a est'ul'o.

Tiam, dum tumult'o de polk'o, la pord'o de l’danc'ej'o est'as tir'eg'at'a mal'ferm'e kaj ĉe la sojl'o aper'as la mastr'o de Heikkilä—du'on'vest'it'a, kun rond'a'j okul'o'j, terur'o sur la vizaĝ'o.

»La an'ar'o de Heikkilä tuj ven'u hejm'e'n!» Ali'o'n li ne per'fort'is dir'i, sed mal'aper'is sam'moment'e.

Ĉiu'j kompren'is, ke io apart'a est'is okaz'int'a aŭ okaz'ont'a—la danc'ant'o'j komenc'is ar'e tren'iĝ'i al Heikkilä.

La mastr'o konduk'is la al'ven'ant'o'j'n rekt'e en la ĉambr'o'n de l’mastr'in'o.

Tie kuŝ'is la reg'ant'in'o de la dom'o nokt'vest'it'a en si'a lit'o, sur unu flank'o, la vizaĝ'o'n al la ĉambr'o, sed pal'a kaj ambaŭ man'o'j'n sub la brust'o, kvazaŭ prem'ant'e al si la sub'korsaĵ'o'n.

Nun la mastr'o rakont'is—kun trem'ant'a voĉ'o kaj okul'o'j rond'a'j pro terur'o—kiel li vek'iĝ'is en si'a ĉambr'o pro laŭt'a plend'ad'o kaj lament'ad'o, kred'ant'e unu'e ĝi'n aŭd'i el ekster'e kaj supoz'ant'e, ke mov'iĝ'is la labor'fest'ant'o'j, sed fin'e li ek'trov'is, ke ĝi de'ven'is el la mastr'in'a ĉambr'o, rapid'eg'is tie'n tra la ĉambr'eg'o'n, vid'is ŝi'n ankoraŭ'foj'e prem'eg'i si'n sub la kor'o kaj ek'voĉ'i—post'e rest'i silent'a. Li, la mastr'o, tim'iĝ'is tiom, ke li ne 28 kuraĝ'is eĉ tuŝ'et'i per fingr'o, sed rekt'e rapid'is al la danc'ej'o.

Tim'ig'it'a li fakt'e est'is, trem'ant'e je ĉiu ost'o'tuber'o. La sam'a terur'a sent'o okup'is ankaŭ la rigard'ant'o'j'n. Ĉiu kompren'is, ke la mastr'in'o ricev'is subit'a'n »atak'o'n»—tia'j okaz'o'j est'is jam antaŭ'e vid'it'a'j—kaj ke tio okaz'is antaŭ moment'o, ĉar la korp'o est'is ankoraŭ varm'a.

La flank'ul'o'j for'iĝ'is kun profund'a mal'streĉ'iĝ'o en la mens'o kaj la serv'ist'in'o'j de la dom'o komenc'is lav'i la mort'int'o'n. La mastr'o ĉe'est'is la tut'a'n temp'o'n, lev'ant'e kaj help'ant'e, sub'ten'ant'e la kap'o'n dum la har'ar'o est'is komb'at'a k. t. p.—daŭr'e pal'a kaj trem'ant'a, sed help'em'a kaj komplez'em'a. La serv'ist'in'o'j ver'e mir'is, kiel ankaŭ li unu foj'o'n pov'is est'i laŭ'hom'e.

Preskaŭ neniam est'is ĉe mort'int'o tiom da vizit'ant'o'j kiel nun en Heikkilä—por cit'i nur la parok'estr'o'n kaj polic'estr'o'n. La mort'inform'o surpriz'is tiel subit'e kaj la mastr'in'o de Heikkilä est'is ne'kutim'a fenomen'o—diskret'a kaj strang'a, sed estim'at'a de ĉiu. Ili star'is kvazaŭ antaŭ siluet'o'j, vid'is mal'klar'a'j'n, preter'rapid'ant'a'j'n fragment'o'j'n, nur suspekt'is trajt'o'j'n de la tut'aĵ'o kaj post ili i'o'n profund'a'n kaj ne'klar'ig'it'a'n, kiu iam klar'iĝ'os. Sed nun est'is ĉio ŝlos'it'a per la ne'romp'ebl'a sigel'o Hadesa. Ŝajn'is, kvazaŭ la hom'o'j ne vol'is ne'vid'int'e kred'i, ke eĉ la mort'o pov'is mal'vigl'ig'i per ordinar'a'j rimed'o'j tia'n hom'o'n de propr'a potenc'o.

Sed mal'vigl'ig'it'a ŝi est'is, ripoz'ant'a bel'e kaj pac'e sur si'a bret'o—la mal'grand'a sulk'iĝ'o de la brovejo,—fingr'o'sign'o de la agoni'o, vid'ebl'a inter la okul'o'j, ankaŭ ĝi nur pli'ig'is ŝi'a'n sever'a'n dign'ec'o'n.

La en'ter'ig'o est'is luks'a kaj impon'a, kiel dec'is al la dign'o de tia dom'o kaj tia mort'int'o.

Kaj nun est'is vid'at'a tiu strang'aĵ'o, ke la mastr'o rest'is tut'a'n temp'o'n sobr'a, rakont'ant'e tiam kaj iam per trem'et'ant'a voĉ'o, kiel li vek'iĝ'is pro plend'ad'o, lament'ad'o k. t. p. La hom'o'j preskaŭ forges'is si'a'n antaŭ'a'n antipati'o'n kaj sent'is i'o'n kvazaŭ kompat'o'n al la vir'o, je kiu la okaz'o ŝajn'e far'is tiom profund'a'n impres'o'n. La mastr'in'o konklud'ebl'e, ili opini'is, don'is per si'a mort'o pli daŭr'a'n instru'o'n al li ol iam dum la tag'o'j de si'a viv'o.

La fil'o ne est'is vid'ebl'a ĉe la en'ter'ig'o—li'a rest'ad'ej'o est'is kon'at'a de neni'u.

Sed apenaŭ pas'is la en'ter'ig'o, kiam re'e strang'aĵ'o'j komenc'is aŭd'iĝ'i el Heikkilä.

Re'e sving'is la skurĝ'o en la kort'o de Heikkilä, re'e aŭd'iĝ'is kri'aĉ'o'j kaj la ĉeval'o galop'is ŝaŭm'ant'a.

La mastr'o est'is kvazaŭ demon'hav'ant'a—kvazaŭ la antaŭ'a'j drink'ul'o'j, foir'ist'o'j kaj diboĉ'ul'o'j est'us komenc'int'a'j fantom'i en li'a figur'o. Li pov'is antaŭ'tag'mez'e drink'i en la urb'o, tag'mez'e en iu gast'ej'o, vesper'e en ali'a kaj nokt'e en tri'a. Hejm'e li ek'vizit'is nur tiam kaj iam por ŝanĝ'i ĉeval'o'n kaj incit'i la serv'ist'o'j'n per ĉi'a'j diabl'aĵ'o'j, kia'j'n nur la cerb'o de drink'ul'o pov'as el'pens'i. Aŭ li ek'galop'is en la kort'o'n kun vetur'il'o plen'a de diboĉ'ul'o'j kaj instal'is furioz'a'n orgi'o'n. Tiam li pov'is ordon'i la lign'o'kruĉ'o'j'n sur la tabl'o'n kaj plen'ig'i ili'n ĝis la rand'o'j per rum'o. Temp'et'o, kaj li'n kapt'is la ide'o, ke ili dev'is manĝ'i. Sen'ceremoni'e ŝaf'o'n el stal'o, en la mez'nokt'o ĝi'n tut'a en fer'pot'eg'o'n kaj tia sur la tabl'o'n, 30 ĉe kiu la hero'o'j manĝ'eg'is. Sed mez'e de ĉio li pov'is ek'kri'eg'i kiel frenez'a, star'iĝ'i de la tabl'o kun rond'a'j okul'o'j kaj plaŭd'ig'i per skurĝ'o ĉirkaŭ si, murmur'i ne'kompren'ebl'a'j'n vort'o'j'n, si'n ĵet'i ekster'e'n kaj vetur'i galop'e, kri'eg'ant'e kaj hurl'ant'e, for'e'n.

Li ne nur drink'is, sed ankaŭ ali'e diboĉ'is laŭ pov'o. En gast'ej'o'j li sving'is per la skurĝ'o dis'pec'ig'e fenestr'o'j'n, glas'o'j'n kaj porcelan'aĵ'o'j'n de tabl'o'j sur plank'o'n. Ĉio vid'ig'is, ke li nun decid'is hav'ig'i rekompenc'o'n por la unu kaj du'on'o da jar'dek'o'j, dum kiu'j li fast'is, kaj pere'ig'i Heikkilä’n ĝis la sub'angul'a'j sokl'er'o'j.

La hom'o'j rigard'ad'is ĉi tiu'n terur'o'n de pere'ig'o kun mal'varm'a'j trem'o'j en la mjel'o. Ĝi efektiv'e ne mir'ig'is ili'n, kontraŭ'e ŝajn'is preskaŭ natur'e, ke la drink'eg'ul'aĉ'o nun diboĉ'is kun la pere'ig'a skurĝ'o en la man'o—nun, kiam la mal'help'aĵ'o for'est'is.

Sed ĉu tiel dev'is Heikkilä, la pupil'o de la mastr'in'o-mort'int'o, pere'i? Laŭ la opini'o de kelk'iu'j, tie est'is io ali'a ekster la diboĉ'ad'o de drink'em'ul'o. La mal'nov'a nebul'o de mistik'ec'o ankoraŭ ne dis'blov'iĝ'is de ĉirkaŭ Heikkilä, sed la kern'o est'is laŭ ili'a opini'o klar'a—ĝi konjekt'ebl'e est'is batal'o pri la dom'o, di'o-sci'as kiel sever'a kaj persist'a. Ĉio komplet'e vid'at'a, la pas'int'aĵ'o de l’du'o de jar'dek'o'j prezent'iĝ'is batal'o inter antagonist'a'j fort'o'j pri la super'reg'ad'o de la dom'o—ankaŭ la nun'aĵ'o est'is nur daŭr'ig'o al tio.

Ĉu unu jam tut'e for'iĝ'is el la tumult'kamp'o kaj las'is la ali'a'n kiel venk'int'o'n? Ĉu la fort'o de pere'ig'o ĉi tie dir'is la last'a'n vort'o'n?

II.

La mart'a lun'aĵ'o paŝ'ad'is sur bril'ant'a printemp'a neĝ'krust'o kaj kaŝ'e en'rigard'is tra la fenestr'o de mal'grand'a sol'ec'a dom'et'o.

La loĝ'ant'o de la dom'et'o ankoraŭ ne est'is kuŝ'ant'a, kvankam la lamp'o jam antaŭ long'e est'is esting'it'a, sed li sid'is plen'vest'it'a ĉe la fenestr'o, apog'ant'e la kap'o'n al la brak'o.

»Salut'o'n, Matio de Väliportti!» la lun'o ek'dir'is familiar'e. »Pro kio vi nun tiel okup'it'a mal'dorm'as...?»

Sed la vir'o nek aŭd'is nek vid'is i'o'n, nur sid'ad'is en'pens'iĝ'int'a—dum la lun'o medit'e rigard'is li'a'n kap'o'n, kiu jam est'is sen'har'a en la centr'o, kaj li'a'n mal'gras'a'n, sek'iĝ'int'a'n vizaĝ'o'n, sur kiu vid'iĝ'is la hard'a'j fingr'o'palp'aĵ'o'j de viv'o.

Li sid'is tia'manier'e long'e, kvankam mez'nokt'o jam al'proksim'iĝ'is. Li hav'is la intenc'o'n el'ir'i, sed tamen rest'is sid'i kaj medit'i, ĉar li plan'is tia'n, kia'n li neniam 32 antaŭ'e far'is, sed kio kvazaŭ si'n apog'is al la antaŭ'pas'int'a viv'o'voj'o.

Laŭ tiu voj'o nun preter'ir'is antaŭ li divers'kolor'a'j bild'o'j, kelk'a'j pli klar'a'j, ali'a'j mal'klar'a'j, preter'rapid'ant'a'j kvazaŭ alt'kumulus'o'j, sed ĉiu est'is gut'o el la suk'o de li'a propr'a viv'o.

Li est'is tiam dek'ok'jar'a kaj serv'ist'o en Paavola. Kaj tiu'n printemp'o'n el'burĝon'iĝ'is por li am'o tiel grand'a kaj potenc'a, ke li apenaŭ mem kred'is ĝi'n ver'a kaj kvazaŭ instinkt'e antaŭ'sent'is, ke ĝi dev'is dis'romp'iĝ'i. Ĉar la feliĉ'o, kiu rid'et'is al li, est'is tro grand'a por est'i daŭr'a.

Sed la printemp'o est'is klar'a kiel arĝent'o kaj la somer'o varm'a kiel or'o, kaj sorp'o-etern'ul'o kresk'ant'a sur kamp'a alt'aĵ'et'o inter la du dom'o'j aŭd'is tiu'somer'e flustr'aĵ'o'j'n, kiu'j ig'is ĝi'a'n mal'jun'a'n kor'o'n puls'ad'i.

Kiom dolĉ'a est'as am'o, kiam ĝi est'as sekret'a—kiam oni nur ŝtel'ir'e kuraĝ'as ĝi'n al'proksim'iĝ'i kaj nur sub'dir'e pri ĝi parol'i kaj kiel sol'a konfid'at'o est'as mal'jun'a arb'o, kiu ne denunc'as.

Aŭtun'e tio okaz'is—tio kio'n li instinkt'e tim'is kaj kio kuŝ'is kiel mal'hel'a makul'o ankaŭ sur la fund'o de la knab'in'a rigard'o, kvankam nek unu nek ali'a iam kuraĝ'is parol'i pri ĝi.

La ge'patr'o'j de la knab'in'o ricev'is sci'et'o'n pri la afer'o, kaj ĝi est'is rapid'e klar'ig'at'a. »Ĉu serv'ist'o kiel mastr'o'n de Heikkilä? Ili kred'is la fil'in'o'n de Heikkilä hav'i tiom da konsci'o pri si'a dign'ec'o kaj estim'o al si'a'j 33 ge'patr'o'j kaj famili'o. Ĉu ŝi, la sol'a infan'o, ne kompren'is, ke est'is demand'o pri la hered'it'a dom'o?»

La knab'in'o plor'is kaj pet'eg'is, kaj li mem est'is kvazaŭ frenez'a. Sed ili kompren'is, ke ili dev'is fleks'iĝ'i, ĉar ili ne kon'is eĉ unu ekzempl'o'n, ke est'us don'it'a mastr'ec'a rajt'ig'o al am'o en tia'j okaz'o'j. Krom'e, ĉi tiu est'is la sol'a foj'o, kiam la knab'in'o ĉagren'is si'a'j'n ge'patr'o'j'n, kaj tio mult'e dolor'is ili'n ambaŭ.

Kiel klar'e li re'memor'is ili'a'n last'a'n renkont'iĝ'o'n sub la mal'jun'a sorp'o—re'memor'is, kaj tamen ĉio tiu'vesper'a est'is kvazaŭ obtuz'a susur'o.

Li'a gorĝ'o kun'prem'iĝ'is, kiam li pens'is, ke ĝi est'os la last'a foj'o. Kaj la sort'o de la knab'in'o—al ŝi'a edz'iĝ'proklam'o rest'is nur kelk'e da tag'o'j...?

»Tio'n mi ankoraŭ ne sci'as—tio'n mi efektiv'e ne sci'as», la knab'in'o lament'is kun prem'eg'o al li'a'j man'o'j.

Sed ĝi ne est'is por li la ĉef'a demand'o—est'is ali'o, kio li'n turment'is ankoraŭ pli fort'e kaj pri kio li dev'is ricev'i klar'ec'o'n.

»Kaj ni'a'j inter'rilat'o'j...?» li fin'e pov'is el'prem'eg'i, »ĉu dev'as ĉio ĉes'i je ĉi tio? Mi...»

Li ne pov'is pli'o'n dir'i, sed rest'is pal'a kaj sen'spir'a rigard'i la vizaĝ'o'n de la knab'in'o.

Kaj li vid'is kiel la knab'in'o trem'is kaj batal'is kun fort'a emoci'o, dum esper'o kaj mal'esper'o furioz'is en li'a brust'o.

»Dev'as», la knab'in'o fin'e dir'is per trem'ant'a'j lip'o'j. »Ĉio dev'as ĉes'i ĉi tie, kvazaŭ neni'o iam est'is—ĉar 34 mi ne vol'as far'i i'o'n ne'dec'a'n, ĉu per pens'o'j, ĉu per vort'o'j, ĉu per far'o'j... Kaj neniam vi rajt'as re'memor'ig'i mi'n pri tio, kio est'is...»

Li sent'is ĉio'n nigr'iĝ'i en si'a'j okul'o'j. Li esper'is i'o'n, li mem ne sci'is kio'n, sed tamen i'o'n ali'a'n, ol kio'n la knab'in'o dir'is.

»Dev'as est'i tiel», ŝi dir'is per trem'et'ant'a voĉ'o. »Sed se mi ankoraŭ iam est'os liber'a ag'i laŭ mi'a vol'o, vi sci'as mi'a'n inklin'o'n... Ne, nun mi dev'as ek'ir'i!» ŝi al'don'is mal'pacienc'iĝ'e, prem'eg'is li'a'j'n man'o'j'n kaj re'tir'iĝ'is.

Sed ŝi al'turn'iĝ'is ankoraŭ'foj'e kaj parol'is kvazaŭ delir'e: »Kaj se iam ven'os la tag'o, ke mi ne sol'a hav'as la fort'o'j'n, sed bezon'us help'o'n, vi sci'as, ke mi ne hav'is iu'n ali'a'n amik'o'n, nek hav'os—kaj se vi bezon'us...» la knab'in'o torent'e ek'plor'is kaj ard'e li'n prem'is kontraŭ si.

Moment'et'o—ek'bril'o de plen'lun'o de sub nub'et'o kaj subit'a super'flu'o de ĝi'a pal'a lum'o sur la kamp'o, ek'susur'o de vent'o en la sek'iĝ'int'a foli'ar'o de l’sorp'o kaj palpebr'um'o de larm'a'j okul'o'j—la knab'in'o si'n dis'ŝir'is kaj for'kur'is.

Li star'is long'a'n temp'o'n narkot'it'a, ne pov'ant'e si'n mov'i. En ĉi ĉio est'is io mister'e solen'a—kvazaŭ ĉio nun romp'iĝ'is inter ili, tranĉ'it'a de la pal'a'j radi'o'j de lun'o, sed kvazaŭ tamen rest'is iu fibr'o, kiu'n oni ne pov'is klar'ig'i per vort'o'j.

La edz'iĝ'a fest'o—li preskaŭ frenez'iĝ'is. Est'is apenaŭ du'on'a mejl'o inter la dom'o'j. Li aŭd'is tumult'o'n de festen'o, 35 bru'o'n de muzik'il'o kaj tint'ad'o'n de hom'a'j voĉ'o'j. Li ŝtel'ir'is al la mal'jun'a sorp'o kaj atend'is dum hor'o'j. Kiu'n? Li dezir'is eĉ diafan'e vid'i blank'a'n vual'o'n en la mal'lum'o kaj aŭd'i flustr'aĵ'o'j'n...

Kiel strang'a aĵ'o est'as la hom'a anim'o! Kvazaŭ ĉio pez'a kaj prem'ant'a est'is subit'e for'viŝ'it'a, nun kiam ĉio est'is ne're'vok'ebl'a. Li est'is liber'a—kvazaŭ neni'o iam est'is.

Li memor'is kvazaŭ hieraŭ'a'n tag'o'n la temp'o'n, kiam li'n kapt'is ne'klar'ig'ebl'a fervor'o je viv'ad'o kaj labor'ad'o. Li kiel serv'ist'o—ili hont'u! Propr'a ter'pec'et'o—ĝi est'is facil'e akir'it'a. Propr'a dom'et'o—ĝi star'iĝ'is kvazaŭ sorĉ'it'e.

Por kio? Li mem ne tio'n sci'is, sed li ne pov'is ne observ'i unu vir'o'n. Renkont'ant'e li esplor'is li'a'n bon'vol'em'a'n vizaĝ'o'n, li'a'n mal'fortik'a'n statur'o'n kaj sen'energi'a'n si'n'ten'ad'o'n—kaj en la sam'a moment'o li sent'is kvazaŭ li'a propr'a statur'o rekt'iĝ'is kaj pli'long'iĝ'is kaj ne'klar'ig'ebl'a fort'o streĉ'is li'a'j'n tenden'o'j'n. Li observ'is li'a'j'n klopod'o'j'n kaj ag'o'j'n, kaj kiam li rimark'is neni'a'j'n ajn klopod'o'j'n, li ne pov'is ne rid'et'i triumf'ant'e kaj ne streĉ'iĝ'i ankoraŭ pli fort'eg'e—kvazaŭ li sekret'e konkur'ad'is kun tiu vir'o.

Post pas'o de jar'o'j li ne plu pov'is ne'i al si, ke inter ili ekzist'is klar'a inter'rilat'o. Se tiu vir'o est'us ramp'int'a sur la preĝ'ej'tegment'a'n eĝ'o'n, li mem est'us grimp'int'a ĝis la pint'o de sonor'il'a tur'o. Vi hav'as dom'o'n, mi dom'et'o'n—montr'u nun ambaŭ si'a'n mastr'a'n kapabl'o'n.

En la najbar'ar'o komenc'is ir'ad'i strang'a'j flustr'ad'o'j—strang'a'j, sed tamen kvazaŭ mal'fremd'a'j kaj atend'it'a'j 36 por li. Kaj kiam li foj'e per propr'a'j okul'o'j vid'is, ke la fam'o est'is ver'a, li sent'is ekscit'o'n de subit'a emoci'o en si'a brust'o, kaj kiam la jun'a mastr'o de Heikkilä galop'vetur'is kri'aĉ'ant'e preter li'n, li si'n turn'is kaj komenc'is mez'e sur la voj'o sving'i la ĉapel'o'n kun verv'o. Sam'moment'e li hont'is kaj prem'is la ĉap'o'n sur kap'o'n, sed sent'is, kvazaŭ ili'a'j sort'o'j nun est'is kun'lig'it'a'j per ne'romp'ebl'a'j lig'il'o'j.

Tio okaz'is sekv'int'a'n somer'o'n—unu bel'a'n tag'o'n de fojn'rikolt'o, kiam la fojn'ist'ar'o re'ven'is de herb'ej'o.

La vir'o est'is ebri'a kaj eksces'e furioz'is, bat'ant'e si'a'n edz'in'o'n foj'o'n post foj'o.

Tio'n vid'ant'e li fin'e kompren'is kio est'is li'a ver'a rilat'o al tiu vir'o—profund'a, ne'esting'ebl'a mal'am'o! Kaj li sent'is klar'a'n ebri'ec'o'n de ĝoj'eg'o pov'ant'e foj'e si'n ĵet'i kontraŭ li'n, bat'i kaj tord'i li'n laŭ plaĉ'o.

»Mi ankoraŭ ne bezon'as fremd'ul'a'n help'o'n»—apart'e fiks'ant'e la rigard'o'n al li: »ies help'o'n!»

Li re'ŝancel'iĝ'is kvazaŭ sven'ig'e bat'it'a. Kaj en tiu moment'o li sent'is, ke li ja ver'e hav'is neni'a'n inter'rilat'o'n kun la vir'o, nur kun la vir'in'o.

Sed la vir'in'o re'puŝ'is li'n mal'varm'e kvazaŭ fremd'a'n trud'em'ul'o'n. Ĉu li est'is »fremd'ul'o», aŭ iu ali'a—ĉiu'okaz'e la skurĝ'bat'o'j de la vir'o est'is pli ŝat'at'a'j ol li'a help'o. Aŭ ĉu la vir'in'o tio'n dir'is nur pro la flank'ul'o'j?

Tiam oni rakont'is, kiel la vir'in'o sub'ig'is la drink'em'ul'o'n per skurĝ'o, kiel ŝi li'n ferm'is en la ĉambr'o'n kaj ne'ebl'ig'is 37 ĉi'a'n diboĉ'ad'o'n—eĉ oni flustr'is, ke ŝi mem sekret'e hav'ig'is al li alkohol'aĵ'o'j'n, ĉar la vir'o ne pov'is tut'e mal'hav'i ili'n.

Li'n okup'is terur'a sent'o—tamen do »fremd'ul'o», kvazaŭ neni'o iam est'is! Se tiu vir'in'o est'us »ver'a», ŝi las'us la diboĉ'ul'o'n drink'i si'n'mort'ig'e, ju pli fru'e des pli bon'e—mem li pov'us eĉ miks'i venen'o'n en li'a'j'n brand'aĵ'o'j'n. Sed ŝi mal'help'is kaj pri'zorg'is kvazaŭ infan'et'o'n—cert'e tiu vir'o est'is al ŝi kar'a.

Por kio li labor'eg'is kaj streĉ'ad'is dum tiu'j jar'o'j? Kaj kiu alud'is al ia ebl'ec'o en est'ont'o, sed nun mal'help'is eĉ la natur'a'n evolu'ad'o'n de la okaz'aĵ'o'j, kiu'j ŝajn'is kvazaŭ rapid'i por rekompenc'i la okaz'int'a'n mal'just'aĵ'o'n? En li ek'flagr'is ard'a flam'o de amar'ec'o kaj venĝ'o—li vol'as montr'i al la tut'a mond'o, ke io okaz'is, kaj al la sol'ul'in'o, kiu pov'as tio'n kompren'i, ke li ne forges'is la mal'jun'a'n sorp'o'n sur la kamp'a alt'aĵ'et'o nek unu palpebr'um'o'n en la pal'a lum'o de lun'o.

Kio'n ŝi tiam pens'is, kiam ŝi aŭd'is, ke li las'is si'a'n dom'et'o'n kun la frukt'o'port'a kultur'o kaj mal'aper'is sen'sign'e? Li sci'is, ke oni parol'as pri tio kaj diven'ad'as la kaŭz'o'n. Neni'u sci'is—ŝi sol'a kompren'is. Kio'n ŝi tiam pens'is—ĉu ŝi sent'is pik'o'n en la brust'o?

Ĉu ŝi aŭd'is, kio post'e okaz'is? Ĉu oni rakont'is al ŝi pri »Foir'ej'a-Matio», la fam'a ĉeval'ist'o, kiu ir'is de urb'o al urb'o, aĉet'is, vend'is kaj inter'ŝanĝ'is? Ĉu ŝi aŭd'is, ke li hav'is bon'ŝanc'o'n de pend'ig'ind'ul'o, ke li akir'is cent'o'j'n ĝust'e ĉar li met'is ĉio'n sur unu kart'o'n kaj est'is tut'e indiferent'a, ĉu li gajn'os aŭ mal'gajn'os? Kio'n ŝi tiam pens'is?

Unu foj'o'n ĉiu'jar'e li ir'is mem kiel viv'ant'a demand'o preter ŝi. Vetur'is la foir'a'n antaŭ'tag'o'n kun tint'ant'a'j sonor'il'o'j tra la vilaĝ'o'n—kun tri viv'eg'a'j ĉeval'o'j antaŭ'e jung'it'a'j, du post'e kur'ant'a'j, mem kvazaŭ princ'o en la mez'o, grand'sinjor'e vest'it'a, fier'a kaj mem'cert'a. Kaj li halt'is intenc'e sur la land'voj'o ĉe Heikkilä, ordon'is el apud'a dom'et'o kaf'regal'aĵ'o'n sur la ĉar'o'n kaj pag'is per bank'bilet'o ne akcept'ant'e re'pag'o'n. Li ne ĵet'is eĉ rigard'o'n al Heikkilä, sed sent'is en si'a flank'o ŝi'a'j'n rigard'o'j'n tra la fenestr'o al land'voj'o.—Kio'n ŝi tiam pens'is? Ĉu ŝi rapid'is en si'a'n ĉambr'o'n, aŭ ĉu ŝi komenc'is mal'laŭd'aĉ'i la serv'ist'in'o'j'n ke ili rigard'aĉ'as ĉiu'j'n migr'ant'o'j'n?

Kun la foir'ej'a publik'o li re'e send'is salut'o'j'n kaj demand'o'j'n—cert'e ili al'ven'is, ĉar ili ir'is kiel anekdot'o'j de buŝ'o al buŝ'o. Kiel li regal'is per karusel'o ĉiu'j'n, kiu'j okaz'e est'is proksim'e. Kiel li invit'is tut'a'n plac'angul'aĵ'o'n da popol'o en restoraci'o'n, precip'e ĉiu'j'n hejm'region'an'o'j'n, trink'ig'is kaj manĝ'ig'is ili'n laŭ ĉies plaĉ'o. Kaj cert'e ŝi ankaŭ aŭd'is tio'n, kiel li mem en'vetur'eg'is tra la ĉef'pord'o de Societ'ej'o kun ĉeval'o kaj ĉar'o, tiel ke rad'rel'o'j frap'is fajr'er'o'j'n sur la ŝton'a'j ŝtup'o'j—vetur'is rekt'e en la fest'salon'o'n kaj pag'is cent'mark'o'j'n por tiu distr'aĵ'o. Kio'n ŝi pens'is pri tio?

Kaj ĉu la vir'in'o aŭd'is ke li ne drink'is eĉ gut'et'o'n? Cert'e ŝi tio'n aŭd'is! Kio'n ŝi pens'is pri tio? Sen'brid'a foir'ul'o kaj tamen ne drink'as, kvankam eĉ ĉia'spec'a'j sek'ig'it'a'j fiŝ'o'j de sen'akv'a kontinent'o drink'as—ĉu tio kaŭz'is al ŝi i'a'j'n medit'o'j'n...?

Kaj ĉu ŝi aŭd'is la frap'ad'o'n de kart'o'j? Pri ĉeval'o'j, horloĝ'o'j, jak'o'j kaj ĉap'o'j, laŭ ĉies plaĉ'o—eĉ kun almoz'ul'o 39 en la land'voj'a dren'aĵ'o. Ĉu ŝi kompren'is, ke hom'o'j ne tiel vet'as por si'n distr'i, kaj ĉu ŝi kompren'is, pri kio li lud'is?

Pri'pens'u se li iĝ'us ŝpar'em'a, kolekt'us mon'o'n kaj aĉet'us kamp'ar'dom'o'n—la najbar'dom'o'n de Heikkilä, tiu'n kie li antaŭ'e est'is serv'ist'o? Kio'n ŝi tiam dir'us?

La hom'o est'as arleken'o! Kio'n strang'a'n li hav'is komun'a'n kun la mastr'in'o de Heikkilä? Kia feniks'o ŝi si'n kred'is? Vir'in'o, kiu si'a'temp'e hav'is har'plekt'aĵ'o'n kiel ĉiu'j knab'in'o'j, kaj rob'o'n kiel ĉiu'j ali'a'j, kaj sid'ad'is unu printemp'o'n sub arb'o kaj rev'is pri am'o kiel ĉiu'j ali'a'j. Edz'in'iĝ'is post'e kun drink'ul'o, kiu'n ŝi nun regal'is per brand'o kaj skurĝ'o.

Kaj pro ŝi'a har'lig'aĵ'o kaj rob'o li streĉ'iĝ'is kaj bru'is—ĉiu hav'as la eksces'o'j'n de jun'ec'o!

Li aŭd'as re'e ĉeval'blek'ad'o'n kaj ĉar'krak'ad'o'n, pluvtrapadon kaj vent'hurl'ad'o'n en sen'lum'a aŭtun'a nokt'o—ili port'as li'n antaŭ'e'n, ĉiam antaŭ'e'n, de foir'o al foir'o, de urb'o al urb'o, jar'o'n post jar'o...

Ĉu li ne hont'is—kiam li fin'e re'ven'is al la hejm'a vilaĝ'o, tro'fru'e mal'jun'iĝ'int'a kaj velk'int'a, kun fort'a dolor'ad'o en man'o'j kaj pied'o'j?

Kial? Ĉu tial, ke li ne re'ven'is per ĉeval'o kaj kun tint'ant'a'j sonor'il'o'j—ĉu li do el'ir'is per ĉeval'o? Ĉu tial, ke li nun est'is mal'fort'a kaj mal'san'em'a—iu ali'a spert'int'a li'a'j'n vojaĝ'o'j'n kuŝ'us kun hum'o sur la vizaĝ'o!

Ĉu ankaŭ la mastr'in'o de Heikkilä ne hont'is? La mastr'in'o de Heikkilä—kiu ŝi est'is? Ha, nun li tio'n 40 memor'is—cert'e li iam kon'is tia'n knab'in'o'n! Sed kio hont'ind'a est'is en tio, li ja ne re'ven'is por pet'i pensi'o'n pro tiu kon'at'ec'o.

Li est'is mort'int'a por la mond'o kaj la mond'o por li—se li pov'os re'met'i la sovaĝ'iĝ'int'a'j'n kamp'o'j'n de Väliportti en frukt'o'port'a'n stat'o'n, li est'os kontent'a pri si'a viv'o.

Li dum jar'o'j eĉ ne memor'is pri Heikkilä, sed nun re'ven'int'e hejm'e'n la fil'in'o de Heikkilä kaj la mal'jun'a sorp'o re'e komenc'is aper'i sur la fon'o de li'a viv'o kvazaŭ alt'a'j arb'o'j kontraŭ vesper'a ruĝ'iĝ'o.

Ĉu est'is la mal'nov'a am'o, kiu re'e komenc'is ŝir'i li'a'n brust'o'n? Ne, al li est'is indiferent'e, kies la vir'in'o est'is. Sed ŝi turment'is li'n per nur'a si'a ekzist'ad'o. Se ŝi kun si'a dom'o de'glit'us laŭ dekliv'o simil'e al li, se ŝi dev'us sent'i mal'riĉ'o'n kaj mizer'o'n, ĉio est'us ekvilibr'e. Sed ŝi ir'ad'is flor'ant'a en la kort'o de si'a pli kaj pli prosper'ant'a dom'o—kvazaŭ ŝi dum tut'a li'a for'est'o sekret'e vet'kur'is kun li kaj nun mok'is pri li'a fin'a humil'ig'o.

Kelk'iam li tamen sent'is, kvazaŭ inter ili tamen est'is io—tut'a'n temp'o'n, spit'e ĉio. Kvazaŭ fin'fin'e est'is en Heikkilä ĉio, kio'n la viv'o hav'is por li. Li foj'e jam pas'is du'on'o'n de la voj'o tie'n kaj est'is feliĉ'a—post'e ĉio glit'is laŭ dekliv'o.

Sed kies est'is la kulp'o? La vir'in'o efektiv'ig'is si'a'n vol'o'n en ĉio—kial ŝi ne tiam far'is tio'n? Kaj ĉu ŝi mem est'is feliĉ'a? Ne, kaj almenaŭ du ali'a'j'n ŝi mal'feliĉ'ig'is. Nun li kompren'is ankaŭ la sort'o'n de tiu ali'a—la vir'in'o 41 turment'is ili'n ambaŭ, unu'n per vid'ebl'a, ali'a'n per ne'vid'ebl'a skurĝ'o. Ŝi am'is neniu'n kaj ŝi en'volv'is kaj si'n kaj la tut'a'n dom'o'n per tia mister'o, ke oni pov'is pens'i pri tio kio'n ajn.

Laŭ la temp'o tiu'j pens'o'j dens'iĝ'is kaj ferment'is. Li ne plu vol'is sent'i la ne'vid'ebl'a'j'n skurĝ'o'bat'o'j'n de la vir'in'o. Li bezon'is nur ir'i al ŝi kaj dir'i la tut-ver'o'n—tiam li est'os liber'a por etern'e.

La vort'o'j est'is pret'a'j kun akr'ig'it'a'j pint'o'j kaj venen'o fand'it'a al la baz'o'j. Nun tio dev'is okaz'i!

Sed li ne ir'is eĉ du'on'a'n voj'o'n kiam li re'turn'iĝ'is—hont'a kaj konfuz'it'a.

Li est'is ebri'a kaj paŝ'is mem'konsci'a al Heikkilä. Ne plu hont'is nek mal'hav'is vort'o'j'n, kontraŭ'e li hav'is unu kaŭz'o'n pli'e—pro kiu li ver'e abstin'is pri tio, kio nun tra'ir'is li'a'j'n vejn'o'j'n kiel varm'a fajr'o? Nun li kompren'is, kial la mastr'o de Heikkilä vol'is drink'i, kial ĉiu'j hom'o'j drink'is—kaj tiel far'os ankaŭ li de nun, drink'os tiel ke la pugn'o'j kot'iĝ'as!

Tio est'is surpriz'o. Sed »bon'e», li pens'is, »konfidenci'aĵ'o'n mi ja hav'as por vi!»

Ili inter'proksim'iĝ'is—li sent'is ŝancel'iĝ'o'n. Pen'is si'n hard'i, sed io prem'is la gorĝ'o'n tiel, ke li cert'e ne eĉ 42 vort'o'n pov'os el'dir'i. Kaj kiam li nun post jar'o'j vid'is la vir'in'o'n tiel bel'a kaj dign'a, li subit'e tir'is la ĉapel'o'n profund'e'n sur la okul'o'j'n kaj intenc'is tir'iĝ'i kvazaŭ neni'o'n rimark'ant'e preter'e.

Sed la vir'in'o halt'is—li'a'j propr'a'j pied'o'j al'najl'iĝ'is al la voj'o kvazaŭ re'ten'at'a'j de ne'vid'ebl'a fort'o.

»Matio!» aŭd'iĝ'is trem'ant'a pro emoci'o voĉ'o. Kaj en tiu unu vort'o vibr'is ĉio, kio al li est'is kar'a kaj bel'a: printemp'o, sun'lum'o kaj sorp'o, somer'nokt'a du'on'lum'o kaj strang'a bril'o de lun'o. Li vol'is si'n ĵet'i ter'e'n antaŭ ŝi kaj pet'eg'i por ankoraŭ'foj'e aŭd'i tiu'n unik'a'n vort'o'n.

Kio mir'ind'a est'is en la vir'in'o? Kaj kio'n ŝi ver'e intenc'is? Kial ŝi dir'is la unu vort'o'n tiel, ke en ĝi vibr'is la tut'a est'int'o, sed la fin'o'n, kvazaŭ ŝi neniam li'n kon'is? Li kompren'is, ke nun est'is dir'it'a la last'a vort'o, sed ke la dir'int'o ne est'is li sed ŝi.

Kaj kial li sent'is tiel sen'fin'a'n humil'ig'o'n pro ke ŝi vid'is li'n ebri'a kaj ankoraŭ pli fulgurantan pik'ad'o'n pro ke li est'is kompar'at'a kun »ali'a'j»—kvazaŭ li ver'e est'is pli bon'a ol la ali'a'j, li kiu jam pent'is, ke li ne est'is kiel ili? Li vol'is drink'i, eĉ por incit'i, sed tio est'is tut'e ne'ebl'a post la renkont'iĝ'o. Li ne pov'is tio'n klar'ig'i, sed li sent'is mal'am'o'n kontraŭ la vir'in'o—ĝust'e pro la ne'klar'ig'ebl'a per'fort'o, kiu'n ŝi praktik'ad'is kontraŭ ĉiu'j ali'a'j.

Li est'is star'ant'a sur sark'o de si'a ter'pom'kamp'o, kiam aŭd'iĝ'is de la land'voj'o furioz'a krak'ad'o de ĉar'o. 43 Kiu est'is? Li sent'is sam'a'n pasi'a'n sen'pacienc'o'n de atend'ad'o kia'n foj'e antaŭ'e.

Jam sving'is skurĝ'o kaj aŭd'iĝ'is kri'aĉ'o. Est'is do li—kaj la fil'o kun'e. La fil'o kun'e!

Li'n okup'is tiel subit'a venĝ'o'triumf'o ke li'a'j genu'o'j ek'trem'is. La mastr'o de Heikkilä do tamen est'is vir'o—li venĝ'is por ili ambaŭ.

Li sci'is, ke tio ĉes'os baldaŭ, ke skurĝ'o jam baldaŭ danc'os sur la dors'o de l’mastr'o. Sed ĝi est'is tamen mal'tim'a protest'o kontraŭ la mister'a per'fort'o.

La mort'o de l’mastr'in'o! Ĝi est'is surpriz'o al li kiel al ali'a'j, ĉar ĝi ven'is tiel ne'atend'it'a kaj falĉ'is ne'matur'a'n gren'o'n. Ĉu li esper'is ĝi'n? Ne. Ĉu li vol'us ĝi'n mal'help'i? Ne. Li'a'j pens'o'j pri la okaz'int'aĵ'o est'is strang'e konfuz'a'j, sed en la unu'a moment'o li ne pov'is ne sent'i trem'o'n de emoci'o pri'pens'ant'e, ke inter ili est'is io—kontakt'o'j kaj rilat'o'j, am'o kaj mal'am'o, kaj ke ĉi ĉio nun est'is nur'a re'memor'o.

Sed kio ĝi tamen fin'e est'is? Kio'n li ver'e sci'is pri la vir'in'o, ekster la tiam'a printemp'o kaj somer'o—neni'o'n! Kio'n ŝi plej profund'e pens'is kaj sent'is, viv'is kaj sufer'is, esper'is kaj sen'iluzi'iĝ'is—tio est'is definitiv'e al li kiel ferm'it'a libr'o. Kaj ĉu ŝi pli sci'is pri li—pri ĉio, kio tra'ir'is kiel ruĝ'a ŝnur'o tra li'a viv'o—ĉu ŝi eĉ unu foj'o'n efektiv'e pens'is pri li? Ĉu est'is mem'afer'e inter ili io ali'a krom et'a sen'kulp'a memor'aĵ'o el jun'ec'o, kiu'n unu tuj forges'is, ali'a pli long'e konserv'is, eĉ sufer'is pro ĝi? Kiel strang'a est'as la viv'o! Ĉu ne la hom'o'j ir'as kvazaŭ en nebul'o, barakt'ant'e, batal'ant'e kaj pend'ant'e unu 44 je la ali'a, tamen neni'o'n sci'ant'e pri la intern'a hom'o de la ali'a, eĉ tiu'j kiu'j si'n kred'as plej'e proksim'a'j.

Kiam la son'o de en'tomb'ig'a'j sonor'il'o'j trombon'is ĝis li'a dom'et'o, al li ŝajn'is, ke ĝi rakont'is pri io tre mal'proksim'a—dum la infan'ec'o aŭd'it'a fabel'o, kiu iam profund'e impres'is li'n, sed nun en'vual'iĝ'is en la nebul'o'n de forges'o por etern'e.

Re'e rapid'eg'as bild'o'j antaŭ li—la mastr'o de Heikkilä kun si'a'j kun'drink'ant'o'j.

La vir'in'o definitiv'e est'is pere'ig'a najl'o en la boat'o de li'a viv'o! Kial ŝi fleks'iĝ'is sub la dev'ig'o de si'a'j ge'patr'o'j kaj ĉu la dev'ig'o ver'e est'is tiom prem'ant'a? Kial ŝi post tio iĝ'is hard'a, fier'a kaj ne'kompren'ebl'a? Ĉu ŝi ne en tiu moment'o parol'is, preskaŭ ĵur'is i'o'n? Ĉu ne ankaŭ i'o'n pri tio, ke »se vi iam bezon'os...?» Ĉu li bezon'is—tio'n cert'e la mastr'in'o de Heikkilä plej bon'e sci'is. Kaj la help'o? Impertinent'a demand'o sur land'voj'o kun la titol'o diboĉ'ul'o!

Al li ŝajn'is nun kvazaŭ ne'korupt'ebl'a verdikt'o de la providenc'o, ke ŝi tiel subit'e est'is de'ŝir'at'a el inter si'a'j idol'o'j: riĉ'ec'o kaj prosper'o. Kaj la mastr'o de Heikkilä est'is kvazaŭ venĝ'il'o en la man'o de l’etern'a just'ec'o, kiu vol'is en moment'o detru'i kio'n krud'ec'o kaj sen'kor'ec'o kolekt'is dum jar'o'j.

La pens'o est'is ankaŭ ali'e, pro special'a kaŭz'o, kvazaŭ serpent'a venen'o por li'a mal'fervor'iĝ'int'a sang'o. La nun'a vintr'o est'is al li ĉia'manier'e pli sever'a ol la ali'a'j. Li kutim'e kultur'is ter'pom'o'j'n en si'a kamp'o, kiu'j'n li post'e vend'is 45 dum la tut'a vintr'o, kaj ekster tio li far'is korb'o'j'n el radik'o'j. Sed nun la ter'pom'o'j est'is jam vend'it'a'j ĝis vintr'o'mez'o; da pret'a'j korb'aĵ'o'j est'is sufiĉ'e, sed li ne est'is em'a ili'n ek'kapt'i—la mizer'o en'trud'iĝ'is tra la pord'o'j kaj fenestr'o'j.

Tiam la diboĉ'ad'o de mastr'o Heikkilä kvazaŭ bril'ig'is al li la pens'o'n, ke li sufer'is pro mal'just'o kaj ke la viv'o efektiv'e est'is sen'senc'a mov'iĝ'o kaj klopod'o, kolekt'ad'o kaj detru'ad'o. Kial la riĉ'ul'o'j viv'is mal'moder'e, kial li dev'is mort'mal'sat'i? Ĉu li ne hav'is egal'a'n rajt'o'n pri viv'ad'o kiel ili? Ĉu sol'a la mastr'o de Heikkilä est'is rajt'ig'it'a al egal'ig'a divid'o?

Jam mult'foj'e li'a'j pens'o'j ekskurs'is al la kamp'a alt'aĵ'et'o inter Heikkilä kaj Paavola. Tie est'is ter'pec'et'o de komun'a grund'o de l’vilaĝ'o, kie ĉiu hav'is si'a'n kamp'et'o'n por lupol'o kaj ĉe la dekliv'o si'a'n ter'kel'o'n por ter'pom'o'j. Kial li ne ir'is tie'n kaj ek'pren'is sak'o'n aŭ du'o'n da ter'pom'o'j el ĉiu kel'o—tia'n kvant'o'n neni'u eĉ rimark'us. For'port'us ili'n unu'e al si'a hejm'o kaj post'e iom post iom al la urb'o, kiel dum ali'a'j fru'printemp'o'j si'a'j'n propr'a'j'n, dum la ali'a'j ne hav'us la plej mal'proksim'a'n suspekt'o'n...

Ĉi-vesper'e li fin'e decid'is ir'i, ĉar est'is bon'eg'e port'ant'a neĝ'krust'o kaj la lun'o pri'lum'is la voj'o'n. Li jam pret'e proviz'is la sak'o'j'n kaj sled'et'o atend'is antaŭ la pord'o.

Sed esting'int'e la lum'o'n li hav'is tiom strang'a'n sent'o'n, kvazaŭ est'us neces'e ankoraŭ'foj'e pri'pens'i ĉu ir'i ĉu ne ir'i, ĉar li neniam tuŝ'is propr'aĵ'o'n de ali'a kaj eĉ en la ĉeval'negoc'o'j neniam mal'fier'iĝ'is al ver'a tromp'o. Kaj tiel li 46 ek'sid'is sur la benk'o ĉe la fenestr'o kaj komenc'is kvazaŭ far'i kalkul'o'n pri la pas'int'a viv'o.

Li nun al'ven'is al la fin'sum'o'j de si'a kalkul'o—kun emoci'it'a mens'o, sent'o de sen'pov'ec'o kaj amar'ec'o en la brust'o. La afer'o est'is klar'a, sed li sid'is plu kvazaŭ sen'nerv'ig'at'a de ne'klar'ig'ebl'a mal'energi'ec'o.

Tiam aŭd'iĝ'as de la land'voj'o laŭt'a klak'ad'o de la timon'o'j, kaj kri'eg'aĉ'o'j—li sci'as sen'vid'e kiu ĝi est'as.

La klak'ad'o jam re'son'as en la angul'o'j de li'a dom'et'o, mez'e sur la voj'o galop'as ĉeval'o kaj flank'e ĝi'a grand'a fantom'ec'a ombr'o. »Rapid'o—Rapid'o—hej diabl'o, Rapid'o!» la grup'o vent'ir'as preter li'a'n fenestr'o'n.

Li'a kor'o komenc'as bat'eg'i, tio ĉio ŝajn'as tiom strang'a. Li sci'as, ke la vir'ĉeval'o de mastr'o Heikkilä nom'iĝ'as »Rapid'o», sed nun li ne memor'as tio'n—kvazaŭ la vir'o vetur'us preter li'a'n dom'et'o'n apart'e por kri'i: »Kio'n vi plu medit'as, ĉu vi ne vid'as, kiel mi ag'as,—rapid'o, rapid'o, rapid'o!»

Unu'e kelk'iom laŭ la land'voj'o, post'e trans bar'il'o'n al la kamp'o—li komenc'as grimp'i laŭ long'a, mal'krut'a dekliv'o al la ter'kel'a alt'aĵ'et'o.

La lun'o bril'as drast'e kaj li'a siluet'o ir'as preskaŭ antaŭ li. Ĉu est'is li'a'j genu'o'j, tiu'j kiu'j aspekt'is tiom kurb'a'j kaj velk'iĝ'int'a'j. Ĉu tiel mal'fort'a li jam est'is? Kaj ĉu li ankoraŭ medit'is kaj pri'pens'is, ĉu est'as just'e pren'i kelk'a'j'n sak'o'j'n da ter'pom'o'j por si'a viv'ten'o. La sang'o 47 torent'e ek'flu'as en la kap'o'n—nun ven'u eĉ ĉiu'j mastr'o'j de la vilaĝ'o renkont'e kaj ili demand'u kie'n li paŝ'as, li respond'os sincer'e: al vi'a'j ter'pom'ej'o'j—respond'os kaj plen'ig'os si'a'j'n sak'o'j'n eĉ se tiu'j star'os apud'e!

Li ating'as la supr'o'n de la dekliv'o kaj si'n direkt'as al la ter'kel'o'j, kiu'j siluet'iĝ'as kvazaŭ eg'e grand'a'j blank'a'j formik'ej'o'j je la dekliv'o'j de l’alt'aĵ'et'o.

»Tie en la plej mal'antaŭ'a mi komenc'os», li pens'as, »kaj post'e trans'ir'os...»

Tiam iu ek'bat'e tuŝ'as li'a'n kap'o'n, tiel ke la ĉapel'o rul'iĝ'as sur la neĝ'o'n. Li ek'trem'as kaj lev'as la rigard'o'n—antaŭ li star'as mal'jun'a sorp'o, grand'a kaj impon'a, iu sub'e'n kurb'iĝ'int'a branĉ'et'o ankoraŭ balanc'ad'as kviet'e ĉe li'a kap'o.

Li star'as moment'o'n kvazaŭ sen'konsci'a kaj tra li'a mens'o rapid'as kiel gren'fulm'o'j printemp'o, sun'bril'o kaj delikat'a'j flustr'aĵ'o'j. Sed post'e en li'a brust'o ek'reg'as tia amar'ec'o, ke li mal'ben'as la sorp'o'n, unu vir'in'o'n kaj si'n mem.

Kio nun? Kvazaŭ apud li'a siluet'o aper'is ali'a. Li unu'e kred'as ĝi'n ombr'o de sak'o, sed baldaŭ rimark'as ke ĝi mov'iĝ'as apart'e kaj pli'long'iĝ'as kaj ke ĝi est'as siluet'o de hom'o—kvazaŭ iu rapid'e sekv'us li'n, la paŝ'o'j nur ne est'as aŭd'at'a'j. Li re'turn'as si'n mal'kviet'e.

Tuj post li'a sled'et'o star'as vir'in'o, knab'in'o, kiu'n li kon'us el inter mil'o'j. Ŝi est'as tut'e sam'a kiel la tiam'a'n aŭtun'a'n vesper'o'n kaj sam'e sever'e pal'a kiel en tiu moment'o en la lun'bril'o—star'as sen'mov'a, la man'o'j'n pend'ant'a'j ĉe la flank'o'j, kaj fiks'e rigard'as li'n al la okul'o'j.

En la voĉ'o vibr'as dolor'o kaj embaras'o. Moment'o—ŝi turn'is si'a'n dors'o'n kaj paŝ'as for'e'n. Sed laŭ li'a dors'o ne pend'as har'plekt'aĵ'o, sed la har'ar'o est'as supr'e'n'tord'e komb'it'a kaj de sub la tord'aĵ'o ek'vid'iĝ'as en la lun'bril'o mal'hel'a, bril'ant'a rond'aĵ'o—kvazaŭ kap'o de grand'a har'pingl'o. Ankoraŭ moment'o—la vir'in'o mal'aper'is.

Li star'as temp'et'o'n kvazaŭ al'najl'it'a al si'a lok'o dum la brust'o fort'e frap'bru'as. Kio tio efektiv'e est'is, ĉu li mal'dorm'as aŭ sonĝ'as?

Li ĉirkaŭ'rigard'as, ĉio est'as kiel antaŭ'e. La ter'kel'o'j siluet'iĝ'as sur la alt'aĵ'et'o kaj la lun'o re'bril'as sur la neĝ'krust'o, ne eĉ du'on'a ombr'o ie—nur la mal'jun'a sorp'o star'as mal'antaŭ li grand'a kaj impon'a kaj kvazaŭ rekt'ig'etend'ant'e la branĉ'o'j'n.

Tiam li kompren'as, ke est'is li'a mal'nov'a turment'ist'o, kiu re'e si'n met'is antaŭ li. »La vir'in'aĉ'o!» Li ek'dezir'is el'radik'ig'i ĝi'n. »Kio'n diabl'a'n mi hav'as kun la afer'o'j de Heikkilä—ĝi est'u detru'at'a, tio est'as just'e, mi hav'as afer'o'n al la ter'kel'o'j!» Kaj li ek'ir'as hard'it'e de mal'tim'o al si'a cel'o...

Li halt'as kaj ĉiu'kaŭri'gard'as kaj ek'rimark'as, ke li star'as tut'e sub'e je la rand'o de l’dekliv'o, de kie li jam supr'e'n'ir'is.

La pied'o'j ek'trem'as kaj la brust'o re'e frap'bru'as—ne, ĉio ne est'as nun kiel dev'us! Kaj li ek'sid'as sen'fort'a sur la sled'et'o kaj glit'as laŭ la dekliv'o al la land'voj'o.

Ĉu est'is io sub tio aŭ ĉu ĝi est'is nur halucin'aĵ'o? Se tie io est'is, ĉi tiu'n nokt'o'n li cert'e hav'os klar'ig'o'n pri ĝi, ĉar la mort'int'o'j ne du'on'e fin'as si'a'j'n afer'o'j'n—tio est'as kon'at'a.

Kelk'foj'e ŝajn'is preskaŭ natur'e, ke li kred'is si'n vid'i ti'aĵ'o'n. La streĉ'ec'o de li'a propr'a mens'o, la furioz'a tra'vetur'o de la mastr'o en la lun'bril'o kun si'a'j strang'a'j kri'ad'o'j kaj la mal'jun'a arb'o kun ĉio kio aparten'is al ĝi.

Sed est'is io fremd'a kaj flank'a—la har'tord'aĵ'o kaj la har'pingl'o. Li neniam vid'is ŝi'a'n har'ar'o'n ali'manier'e krom plekt'it'e, kaj li memor'is tut'e cert'e, ke ĝi ankaŭ tiu'n aŭtun'a'n lun'bril'nokt'o'n est'is plekt'it'a.

La nokt'o pas'is. Neni'o est'is vid'at'a aŭ aŭd'at'a, nek mal'dorm'e nek sonĝ'e. Li furioz'iĝ'is pens'ant'e kia tim'ul'o li est'is kaj ke la sorp'o kaj la fil'in'o de Heikkilä ankoraŭ star'is antaŭ li—la du'a ankoraŭ dum mort'int'a. Du bon'eg'a'j nokt'o'j perd'iĝ'is, dum kiu'j li pov'is vizit'i almenaŭ tri kvar ter'kel'o'j'n. Ĉu oni kred'as ke li est'as tim'ig'ebl'a per tia'j artifik'o'j? Ne, pro-di'o, li ne est'as tim'ig'ebl'a!

Sed ĉi-foj'e li ir'as iom ali'a'n direkt'o'n kaj evit'as la sorp'o'n. Li ir'as mal'rapid'e, iam kaj tiam ek'rigard'ant'e mal'antaŭ'e'n—neni'o est'as vid'at'a aŭ aŭd'at'a. Nun li kompren'as kia'n part'o'n la mal'jun'a sorp'o hav'is en la halucin'o de l’pas'int'a nokt'o.

Li jam al'ven'as al la ter'kel'a alt'aĵ'et'o kaj komenc'as vigl'e for'met'i la teg'bret'o'j'n de l’plej flank'a ter'kel'o. Neni'u mal'help'as, nek viv'ant'o nek mort'int'o. Jam vid'iĝ'as la pajl'o kaj li si'n kurb'ig'as por ĝi'n for'met'i—ankoraŭ'foj'e ĉiu'flank'e ĉirkaŭ'rigard'int'e.

Tiam apud li'a propr'a siluet'o re'e aper'is ali'a. Li tuj re'kon'as ĝi'n kaj subit'e re'turn'iĝ'as.

Post kelk'a'j paŝ'o'j star'as la vir'in'o—sam'a kiel la unu'a'n foj'o'n, la vizaĝ'o'n nur ankoraŭ pli pal'a kaj la rigard'o'n ankoraŭ pli penetr'ant'a.

Tio vibr'as kvazaŭ de sub ter'o, preĝ'ant'e, sed tamen minac'e. Unu tra'penetr'ant'a okul'um'o ankoraŭ, kaj ŝi jam paŝ'as for'e'n. Re'e kun supr'e'n'tord'it'a har'ar'o kaj sam'a grand'kap'a pingl'o en la tord'aĵ'o. Sed kiam ŝi paŝ'as, la pingl'o el'iĝ'as el la har'ar'o je unu col'o kaj re'e en'prem'iĝ'as. Kiam tio okaz'as du'a'foj'e, tra li'a mens'o si'n ĵet'as kvazaŭ blind'ig'a ek'bril'o—kvazaŭ ĝi ne est'us pingl'o, sed io pli grand'a kaj fortik'a. Li streĉ'as konstern'it'a la vid'pov'o'n, la objekt'o tut'e en'prem'iĝ'as en la har'ar'o'n—la vizi'o mal'aper'is.

La vir'o fal'as sen'nerv'a sur la rand'o'n de l’ter'kel'a apertur'o kaj trem'as tra la korp'o. Daŭr'as long'e antaŭ la fort'o'j tiom re'ven'as, ke li pov'as re'met'i la bret'o'j'n kaj ek'tren'iĝ'i al la hejm'o.

Fru'e sekv'int'a'n maten'o'n aper'is en la kuir'ej'o'n de la parok'estr'o strang'aspekt'a, tut'emoci'it'a vir'o. Li dir'is ke li hav'is urĝ'a'n afer'o'n kaj pet'is tuj'a'n aŭdienc'o'n ĉe la parok'estr'o. La serv'ist'in'o'j em'is demand'i pri la spec'o de la afer'o, sed la vir'o aspekt'is tiom strang'a, ke ili nur ir'is anonc'i ke en la kuir'ej'o est'is tia kaj tia aŭdienc'pet'ant'o.

La parok'estr'o ankoraŭ ne est'is vest'it'a, sed tamen ordon'is en'las'i la vir'o'n en la kancelari'o'n.

Tie la vir'o komenc'is rakont'i—mal'kviet'e kun spasm'ant'a vizaĝ'o kaj vibr'ant'a voĉ'o—kiel li en du nokt'o'j vid'is fantom'o'n, la fantom'o'n de l’mastr'in'o-mort'int'o de Heikkilä. Li ir'is en lun'bril'o ekster'e, tie ĝi li'n renkont'is kaj dir'is tio'n kaj tio'n. Kaj tio okaz'is en du nokt'o'j...

La parok'estr'o long'e rigard'is la strang'a'n mien'o'n kaj ĉifon'a'n vest'aĵ'o'n de la vir'o. Li kon'is li'n—li aŭd'is i'o'n kaj tio'n pri li'a'j vojaĝ'o'j kaj vetur'ad'o'j. Ankaŭ la rakont'o ŝajn'is tre mank'hav'a.—Kiel li mov'iĝ'is ekster'e en tia temp'o, kaj kie tio efektiv'e okaz'is?

Tiam la vir'o embaras'iĝ'is kaj pli kaj pli miks'is la rakont'o'n. Li nur mov'iĝ'is—je afer'o'j, kaj tiam li ĝi'n vid'is, kaj tio est'as ver'a.

»Hm... ni hom'o'j est'as tre mult'spec'a'j—est'as, kio'n-dir'i, tia'j, kiu'j hav'as apart'a'n em'o'n vid'i strang'a'j'n sonĝ'o'j'n kaj tia'spec'a'j'n. Ankaŭ ĉi tie oni rakont'is i'o'n kaj ali'a'n, kaj ili fund'e tamen est'is neni'o.»

Ankaŭ tio'n ne. Li nur unu foj'o'n en si'a viv'o est'is ebri'a, kaj de tio jam pas'is long'a temp'o.

»Ĉu ne...? Ja, ja, tre ebl'e... Sed ĉu est'is, kio'n-dir'i, la mastr'in'o-mort'int'o vi'a kon'at'o kaj ĉu vi ebl'e dum la last'a'j temp'o'j tiel-dir'e apart'e pens'is pri la afer'o'j de Heikkilä?»

Jes, kon'at'o de infan'ec'o, kaj cert'e li mult'e pens'is pri la afer'o'j de Heikkilä.

»Nu vid'u, jen est'as ĉio!» La parok'estr'o klopis la pari'o'n de si'a flar'tabak'uj'o, ek'pren'is fingr'o'pinĉ'aĵ'o'n kaj komenc'is 52 rakont'i okaz'int'aĵ'o'n. Ĝi okaz'is al li mem, est'is pri unu li'a lern'ej'a kamarad'o, kiu antaŭ'ne'long'e est'is mort'int'a—ankaŭ ĝi tre strang'a rakont'o.

»Sed ĉi tio ne est'as tia'spec'a», persist'is la vir'o. »La har'tord'aĵ'o kaj pingl'o—ŝi ne uz'is tia'n dum knab'in'o.»

»Sed vi ja, kar'a amik'o, mem ne est'as cert'a pri tio ĉu ĝi est'is pingl'o aŭ io—tiu punkt'o en vi'a rakont'o est'as la plej konfuz'a.»

»Ne, konfuz'a ĝi ne est'as, mi cert'e tio'n sci'as ... sed mi mem ne kuraĝ'as ĝi'n kred'i.» Li'a'j lip'o'j far'iĝ'is tut'e pal'a'j kaj la voĉ'o vibr'is kvazaŭ en spasm'o'j de frost'eg'o. »Ĝi est'is—jes, ĝi cert'e est'is ... fer'a bolt'o.»

»Sed kio'n vi per tio efektiv'e...? Ĉu vi pens'as ke, kio'n-dir'i...?» La parok'estr'o inter'romp'is si'a'n fraz'o'n.

»Pri tio ĝust'e mi vol'is aŭd'i vi'a'n opini'o'n, sinjor’ parok'estr'o—ĉu ebl'e ... ebl'e tie est'is io terur'a?»

La parok'estr'o silent'is dum moment'o kaj en li'a'j okul'o'j spegul'iĝ'is emoci'o.

»Hm, ja, ja—efektiv'e la afer'o'j de Heikkilä est'is tre strang'a'j», li fin'e dir'is. »Pri tiu'j oni sci'is mal'mult'o'n kaj la mort'o de la mastr'in'o okaz'is tiel subit'e. Kaj se mi nun tut'e sincer'e el'dir'as el la kor'o, ankaŭ mi, tiel-dir'i, hav'is tia'temp'e sam'spec'a'n suspekt'o'n. Sed pro tio mi ir'is mem por vid'i la mort'int'o'n—kaj vid'u, ŝi kuŝ'is kviet'a kaj trankvil'a kaj neni'a sign'o pri per'fort'a mort'o est'is vid'ebl'a. Kaj nun mi kred'as, mi'a amik'o, ke ĉar vi est'is infan'ec'a amik'o de la mort'int'o kaj vi'n turment'is sam'a'j sekret'a'j pens'o'j eĉ pli fort'e, do, tiel-dir'e, ili bild'ig'is 53 al vi'a'j okul'o'j sam'spec'a'j'n vizi'o'j'n. Tiel mi ver'e kred'as kaj ir'u nun hejm'e'n pac'ig'it'a kaj kred'u kio'n mi vid'is per propr'a'j okul'o'j.»—La parok'estr'o star'iĝ'is el si'a lul'seĝ'o.

Sed la vir'o star'is plu kvazaŭ ŝton'iĝ'int'a sur si'a lok'o. Sur li'a vizaĝ'o spegul'iĝ'is fort'a embaras'o kaj sur la frunt'o perl'is ŝvit'o de dolor'o.

La parok'estr'o intenc'is etend'i la man'o'n adiaŭ'e sed rest'is mir'ant'a la intern'a'n prem'iĝ'o'n de la vir'o.

»Ne tiel mi pov'as for'ir'i», la vir'o parol'is kun mal'kviet'a, pet'eg'a voĉ'o. »Se ĉio rest'os tiel, mi neni'e hav'os pac'o'n. Kaj neni'o'n mi iam suspekt'is, tut'e neni'o'n, sed mi ankoraŭ ne el'parol'is ĉio'n, kio aparten'as al ĉi tiu histori'o.»

Kaj li komenc'is re'e rakont'i, de la komenc'o. Pri la sorp'o sur la kamp'alt'aĵ'et'o kaj kio okaz'is sub ĝi. Pri la scen'o en la kort'o de Heikkilä, kiam li intenc'is kur'i por help'i. Pri ĉio, kio mov'iĝ'is kaj furioz'is en li'a kor'o dum ĉi tiu'j du'dek jar'o'j. Kiel li nun last'e sent'is klar'a'n plezur'o'n pri ke Heikkilä est'as detru'at'a, preskaŭ esper'is ke li mem hav'u part'o'n en la ruin'ig'a labor'o. Kiel la vir'in'o foj'e sav'is li'n je drink'ul'iĝ'o—tiel li nun kompren'is la afer'o'n, post kio okaz'is last'a'n nokt'o'n. Kiel li ek'ir'is al si'a nokt'a ekskurs'o kaj kiel ŝi re'e star'is antaŭ li kaj mal'help'is ke li far'iĝ'u ŝtel'ist'o kaj aĉ'ul'o. »Nun mi denunc'is mi'n», li fin'is kviet'iĝ'int'a. »Kaj ir'u nun, sinjor'o parok'estr'o, al la polic'estr'o, por ke mi hav'u laŭ mi'a far'aĵ'o. Sed pro Di'o ne las'u la ali'a'n afer'o'n, ĉar tiel ver'e kiel mi mem bezon'is kaj ricev'is ŝi'a'n help'o'n, mi kred'as ke ankaŭ ŝi'a help'kri'o est'as ver'a ver'o.»

»Nun mi vid'as la fingr'o'n de la Ĉio'pov'ant'o!» li dir'is per trem'ant'a voĉ'o. »Ir'u, vi mult'spert'int'o, al la serv'ist'ej'o kaj ordon'u jung'i ĉeval'o'n—ni ir'os al la polic'estr'o.»

En la okcipit'o de la mort'int'o, sub la har'tord'aĵ'o, trov'iĝ'is fortik'a, ses'col'a fer'bolt'o.

Ĝi est'is en'bat'it'a rekt'e en la cerb'o'n kaj tiel profund'e en la okcipit'a'n fos'o'n, ke nur la kap'o est'is per pen'o trov'at'a.

La antaŭ'ĉambr'ar'o de la juĝ'ej'o tumult'is plen'a je popol'o—ne ĉiu'j eĉ trov'is spac'o'n intern'e, sed part'o atend'ad'is en la kort'o. La juĝ'o cert'e est'is sci'at'a jam antaŭ'e, sed la sort'o de la dom'o Heikkilä est'is tiel proksim'a al ĉiu, ke ili sent'is, kvazaŭ ili kolekt'iĝ'is por aŭd'i la verdikt'o'n en si'a propr'a afer'o.

Trem'o de emoci'o tra'kur'is la amas'o'n kiam la mastr'o de Heikkilä fer'e vest'it'a paŝ'is sur la peron'o'n. La kurb'a, velk'iĝ'int'a korp'o trem'ad'is, la kap'o est'is kvazaŭ en'fos'iĝ'int'a inter la ŝultr'o'j, sur la cindr'e griz'a vizaĝ'o vid'iĝ'is long'a ne'raz'it'a barb-stopl'o, mal'akr'a rigard'o en okul'o'j sang'ant'a'j.

Li ne dir'is eĉ unu vort'o'n kaj ŝajn'e ne rimark'is la popol'o'n ĉirkaŭ'e—la rigard'ant'o'j star'is sam'e silent'a'j, ne pov'ant'a'j el'ig'i flustr'aĵ'o'n.

La mal'liber'ig'it'o lev'iĝ'is sur la ĉar'o'n. Tiam si'n al'ĵet'is el la ar'o mal'jun'et'a vir'in'o kaj rapid'is al la ĉar'o. Ŝi ek'kapt'is ambaŭ man'o'j'n de la mal'liber'ul'o, la menton'o 55 spasm'is kaj la lip'o'j mov'iĝ'is, sed ŝi neni'o'n pov'is dir'i, nur torent'e ek'plor'is laŭt'e. En la okul'o'j de la mal'liber'ig'it'o vid'iĝ'is ek'bril'o kvazaŭ li kon'is ŝi'n, sed tuj post'e li turn'is la kap'o'n ali'e'n—la ĉar'o komenc'is rul'iĝ'i.

La hom'o'j kolekt'iĝ'is ĉirkaŭ la plor'ant'in'o kun silent'a kondolenc'o sur la vizaĝ'o—ŝi est'is frat'in'o de la kapt'it'o, sol'ul'o rest'ant'a el la famili'o.

La pord'o de la atest'ant'ej'o re'e mal'ferm'iĝ'is kaj ali'a vir'o paŝ'is sur la peron'o'n. Ankaŭ li neni'o'n dir'is, sed li sincer'e al'rigard'is la popol'amas'o'n kaj sur li'a mal'gras'a vizaĝ'o spegul'iĝ'is kviet'a, preskaŭ triumf'a pac'o—kiel ĉe hom'o, kiu long'e vag'int'e kaj tut'e sen'esper'iĝ'int'e subit'e re'e si'n sent'as ne'atend'it'e lig'it'a al la profund'a'j kor'radik'o'j de si'a viv'o.

La vir'o paŝ'is mal'supr'e'n de la peron'o kaj si'n lev'is sur—la mal'liber'ul'a'n ĉar'o'n.

Sed la vir'o rid'et'is plu si'a'n kviet'a'n rid'et'o'n, rigard'ant'e kvazaŭ la mal'proksim'a'n eter'o'n, dum la ĉar'o mal'rapid'e for'rul'iĝ'is.

La ven'ant'o'j el intern'e sci'is rakont'i kio okaz'is en la juĝ'ej'o. La vir'o persist'e pet'is al si pun'o'n pro ŝtel'intenc'o—kiu est'is tut'e sam'a kiel ŝtel'o, laŭ li'a klar'ig'o, ĉar ĝi'a inter'romp'o ne okaz'is pro li'a propr'a vol'o. La proces'o dev'is est'i pri'trakt'at'a, ĉar ĝi prezent'iĝ'is lig'it'a kun la ĉef'a proces'o, kaj la polic'estr'o dev'is plen'um'i si'a'n dev'o'n de akuz'ant'o. Tio'n far'ant'e li ankaŭ en'don'is pro la parok'estr'o skrib'aĵ'o'n, en kiu ĉi tiu al'iĝ'is al la pet'o de Matio de Väliportti, cert'ig'ant'e kiel anim'paŝt'ist'o, ke tio est'is neces'a por li'a intern'a hom'o.—La tribunal'o verdikt'is al li du semajn'o'j'n.

La hom'o'j sku'is al si la kap'o'n. Ili bon'e kompren'is ke la okaz'o dev'is impon'i al li profund'e kaj nask'i unu'flank'e sent'o'n de kontent'iĝ'o pro la part'o kiu'n li hav'is en la mal'kovr'o de ĉi tiu mister'o. Sed la pet'o pri pun'o kaj evident'a ĝoj'o dum la ek'ir'o por ĝi'n sufer'i rest'is al ili ne'solv'ebl'a enigm'o.

La hom'amas'o dis'ir'is kun melankoli'a sed mal'pez'iĝ'int'a mens'o. Kvazaŭ oni liber'iĝ'is de mal'bon'a inkub'o kaj kvazaŭ la dom'o Heikkilä, kiu dum du jar'dek'o'j est'is en'vual'ig'at'a de mister'a'j tondr'o'nub'o'j, re'e star'is en klar'a tag'lum'o.

Kiam la bov'in'o'j de Heikkilä en tiu printemp'o est'is el'las'at'a'j al paŝt'ej'o, paŝ'is Matio de Väliportti—aŭ »La mal'jun'a Matio», kiel li nun est'is nom'at'a—kun manĝ'aĵ'tornistr'o sur'ŝultr'e post ili.

Tuj re'ven'int'e el la mal'liber'ej'o li ir'is por parol'i kun la jun'a mastr'o, kiu fin'e ricev'is inform'o'n pri la hejm'a'j okaz'int'aĵ'o'j, re'hejm'e'n'iĝ'is kaj ek'kapt'is la brid'o'j'n de la dom'o. Ĉi tiu akcept'is li'n por li'a rest'ant'a viv'daŭr'o kiel ordinar'a'n bov'ar'a'n kaj bov'ej'a'n serv'ist'o'n.

Kaj kiam li nun paŝ'is kri'ant'e ŝerc'a'j'n komand'vort'o'j'n kaj vigl'e sving'ant'e la vip'o'n post la bov'ar'o, li ne pov'is ne re'rigard'i al la kort'o kun ĝoj'a ek'trem'o. Tie la mastr'o star'is la man'o'j'n en poŝ'o'j kaj rid'is jun'a'n viv'ec'a'n rid'o'n, rigard'ant'e kiel la jun'bov'in'o'j kur'eg'is tiel ke gruz'o dis'ĵet'iĝ'is kaj polv'o fum'iĝ'is alt'e'n en la aer'o sur la mal'larĝ'a kort'voj'o.

Li kon'is ili'n ambaŭ: la blu'a'n okul'bril'o'n kaj tint'ant'a'n rid'o'n! Li iam vid'is kaj aŭd'is, preskaŭ prosedis ili'n foj'e, kaj li sent'is kvazaŭ li nun subit'e ili'n re'trov'is—tiu'j'n, kiu'j rest'is mal'aper'int'a'j de tiam, kiam li mem paŝ'is kun la aĝ'o de la mastr'o.

Kiam li nun al'ven'is al la apertur'o de l’kort'voj'o kaj turn'iĝ'is al land'voj'o, li re'e dev'is ek'okul'um'i al la kort'o por konvink'iĝ'i, ke ili ambaŭ rest'is tie konserv'at'a'j. Sed la mastr'o jam paŝ'is for'e'n. Kaj li vid'is vigl'a'j'n, energi'a'j'n paŝ'o'j'n, vid'is jun'ec'a'n statur'o'n kiu super'flu'is je ag'em'o, sed en kiu tamen est'is io cert'a, ordon'ant'a kaj super'reg'at'a. Tiam klar'iĝ'is al li per unu fulm'o'bat'o, ke re'ven'is ankaŭ tri'a for'est'int'o—tiu, kiu kre'is kaj alt'ig'is la dom'o'n Heikkilä. Li koncept'is, ke sur la kamp'o'j re'e mov'iĝ'is sam'a fort'a spirit'o kaj ke la est'ont'o de la dom'o est'is garanti'it'a.

»Hej, he-hej!» li kri'is al la brut'ar'o, triumf'e sving'ant'e la vip'o'n—kvazaŭ li mem nun akir'is la cel'o'n de tiu voj'o, kiu iam en li'a jun'ec'o mez'e inter'romp'iĝ'is.

Vort'klar'ig'o'j.

Sekv'ant'a'j vort'o'j uz'it'a'j en la traduk'o ebl'e postul'as klar'ig'o'n.

apud'juĝ'ist'o. Finn'land'an tribunal'o'n kamp'ar'a'n form'as jur'ist'e eduk'it'a juĝ'ist'o kaj dek-kelk'e da »apud'juĝ'ist'o'j» el la plej disting'it'a'j kamp'ar'an'o'j kiel konsil'ant'o'j. Se la last'a'j est'as sam'opini'a'j, ili pov'as kasaci'i la verdikt'o'n de la juĝ'ist'o.

bobel'o = glob'et'o da gas'o, ekz. da vapor'o el bol'ant'a akv'o (Rhodes).

ĉambr'eg'o. Kamp'ar'a dom'o Finnlanda konsist'as kutim'e el »ĉambr'eg'o», grand'a ĉambr'o kun kuir- kaj bak'forn'o, manĝ'a tabl'o kaj lit'o'j de la serv'ist'o'j; en tiu est'as far'at'a'j ĉiu'j lign'aĵ'a'j kaj teks'aĵ'a'j labor'o'j; plu'e el du-tri aŭ pli da ĉambr'o'j, mal'grand'a kuir'ej'o, antaŭ'ĉambr'o kaj teg'it'a, aŭ bret'mur'a aŭ mal'ferm'it'a, verand'o'simil'a peron'o.

eĝ'o = renkont'lini'o de du eben'o'j: supr'a eĝ'o de tegment'o (matem. termin'ar'o, Bricard).

gren'fulm'o = mal'proksim'a, sen'tondr'a fulm'o. Kaŭz'e de la fort'e lum'a'j nokt'o'j, mal'proksim'a'j fulm'o'j ne est'as vid'at'a'j (en la nord'a'j land'o'j) dum somer'o. 59 Nur en aŭgust'o kiam la nokt'o'j jam est'as mal'lum'a'j sed la varm'ec'o de la veter'o ankoraŭ favor'as la nask'iĝ'o'n de fulm'o'nub'o'j, la fenomen'o oft'e tre bril'a de fort'a'j rapid'e si'n'sekv'a'j fulm'o'j ĉe la horizont'o, ne'sekv'at'a'j de tondr'ad'o, aper'as kun impon'ec'o. Kaŭz'e de tio, ke ĝi est'as plej oft'a kaj plej bril'a dum la gren'rikolt'o, la popol'o ĝi'n nom'as »gren'fulm'o'j». Ali'a nom'o est'as »fajr'o'j de Kaleva», kun mit'ologi'a de'ven'o.

kumulus'o = blank'a, dik'a, koton'simil'a nub'o (Verax).

labor'fest'o, »talkoot» est'as oft'a kutim'o ĉe finn'o'j, special'e dum la plej urĝ'a temp'o de rikolt'o. La tut'a najbar'ar'o invit'it'e de la labor'don'ant'a kamp'ar'an'o kun'ven'as por labor'help'i li'n, la fest'ig'ant'o'n, ricev'ant'e regal'ad'o'n kaj danc'o'n kiel sol'a'j'n rekompenc'o'j'n. »Labor'fest'o pri lign'aĵ'o'j» do cel'as tia'n fest'a'n labor'ad'o'n por kolekt'i aŭ hak'i lign'aĵ'o'j'n.

okcipit'o = post'a, mal'supr'a part'o de la kap'o (Verax).

stak'o = kun'rast'it'aĵ'o de fojn'o (Rhodes).

stopl'o = trunk'et'o de gren'o aŭ fojn'o, rest'ant'a post falĉ'ad'o (Boirac).

trap'i. Finn'a lingv'o est'as tre riĉ'a je vort'o'j por la natur'son'o'j. Ĉar la ĉef'a ec'o de tiu'j est'as ili'a tuj'a kompren'ebl'ec'o, ŝajn'as ke oni pov'as uz'i simil'a'j'n almenaŭ kiel okaz'a'j vort'o'j kiam oni traduk'as finn'a'n literatur'o'n. La praktik'o post'e montr'u, ĉu ili pov'as rest'i kiel efektiv'a'j Esperant'a'j vort'o'j. Ni don'u kelk'a'j'n ekzempl'o'j'n: pluv'o de grand'a'j gut'o'j trap'as sur la fenestr'o'vitr'o'j; tre mal'grand'a river'et'o lirl'as dum si'a flu'o; sol'ec'a akv'o'gut'o fal'ant'a sur lag'et'o'n en re'son'ant'a kav'o pulp'as. Esperant'o hav'as jam de antaŭ'e 60 kelk'a'j'n simil'e pentr'ant'a'j'n vort'o'j'n: vent'hurl'ad'o, ĉar'krak'ad'o k. t. p.

sled'o, sled'et'o. Esperant'o hav'is divers'a'j'n nom'o'j'n por rad'vetur'il'o'j (bicikl'o, ĉar'o, kabriolet'o, kaleŝ'o, vagon'o), naĝ'vetur'il'o'j (bark'o, boat'o, kanot'o, ŝip'o) kaj aer'vetur'il'o'j (aerostat'o, aeroplan'o) sed neniu'n nom'o'n por glit'vetur'il'o'j, krom tiu pez'a vort'o. Jam pli fru'e est'is uz'at'a por la boat'form'a glit'vetur'il'o de lapon'o'j ĝi'a finn'a nom'o (preskaŭ inter'naci'a en la Nord'o) pulk'o. Nun mi propon'as al glit'vetur'il'o (por ŝarĝ'o) la nom'o'n sled'o (angl'e sledge = sleĝ, sved'e släde = sled'e, german'e Schlitten = ŝlitn). El tio ni hav'os la profit'o'n, ke ni pov'os uz'i sled'et'o por esprim'i sled-simil'a'n aĵ'o'n, uz'at'a'n por transport'o kaj tren'at'a'n de hom'o; ĉar ĝi ne est'as vetur'il'o, sed de tut'e simil'a konstru'o kiel la glit'vetur'il'o sled'o, la vort'o sled'et'o est'as mult'e pli bon'a ol la pez'a glit'vetur'il'et'o, kiu ebl'e est'us uz'ebl'a por sam'a cel'o.—Ali'a manier'o por solv'i la demand'o'n est'us por esprim'i la ide'o'n sled'et'o akcept'i la finn'a'n, en la Nord'o inter'naci'a'n, vort'o'n kelkka (sved'e kälke, prononc. ĉelke), sed tiu bedaŭr'ind'e koincid'as kun la fundament'a vort'o kelk'a, se oni ne pren'us ĝi'n en la sved'a form'o ĉelko.

Libr'o Por Ĉiu'j Esperant'ist'o'j!

VILHO SETÄLÄ

Esperant'a Leg'o'libr'o

Lern'il'o por kurs'o'j kaj mem'lern'ad'o, por komenc'ant'o'j kaj por progres'int'o'j. Tekst'o nur Esperant'a. 112 paĝ'o'j sur bon'a paper'o grand-oktav'a; bild'o de d:ro Zamenhof. Nov'a el'don'o zorg'e korekt'it'a.

Prez'o 5:—finn'a'j mark'o'j.

Recenz'o de sro Brun'o Riefling, la prezid'int'o de Norveg'a Esperant'ist'a Lig'o, en "La Esper'o":

"Jen la plej bon'a (post la Fundament'a krestomati'o) leg'o'libr'o aper'int'a en Esperant'o, bon'stil'a, komenc'e facil'a, riĉ'a je bon'a'j ekzempl'o'j pri la gramatik'o, kun mult'e da vort'lud'o'j kaj poem'et'o'j, interes'en'hav'a, part'e original'a, part'e kolekt'it'a el Zamenhofaj verk'o'j kaj el I. B. E. aŭ ali'a'j verk'o'j, kun mult'a'j artikol'o'j pri la histori'o de Esperant'o, pri ĝi'a literatur'o, pri Zamenhof, propagand'o kaj fin'e la dek dev'o'j de bon'a esperant'ist'o...

La libr'o dev'as far'iĝ'i ĉies'aĵ'o."

El'don'a Akci'a Societ'o	Otav'a
KUSTANNUSOSAKEYHTIÖ

Mend'o'j est'u adres'at'a'j al Esperant'o-ofic'ej'o

Uudenmaankatu 10, Helsingforso.

JOHANNES LINNANKOSKI

Batal'o Pri La Dom'o HEIKKILÄ

Johannes Linnankoski

Batal'o Pri La Dom'o HEIKKILÄ

I.

II.

Vort'klar'ig'o'j.